Аԥсны жәлар рартист, Аԥсуа ҳәынҭқарратә Аҿар ртеатр асахьаркыратә напхгаҩы Софа Агәмаа-ԥҳа иқәлыргылаз, Бранислав Нушич иҩымҭа иалху аспектакль «Лхаҵкы, аминистр иԥҳәыс» знык иахәаԥшыз игәы еиҟараны дыннажьуам, даҽазныкгьы аиҭахәаԥшра агәаҳәара инаҭоит.

Ражден Гәымба ихьӡ зху Аԥснытәи аҳәынҭқарратә филармониаҿы имҩаԥысит аестрадатә шәаҳәаҩцәа рреспубликатә еицлабра «Аҿар рыбжьы». Апроект аиҿкааҩс дамоуп Аԥсны зҽаԥсазтәыз акультура аусзуҩы, Иван Кортуа ихьӡ зху Арҿиаратә центр аиҳабы Нури Кәарҷиа.
Аицлабратә концерт мҩаԥылгон ашәаҳәаҩ Инесса Григолиа.

Гагратәи араионтә хәышәтәы­рҭаҟны имҩаԥыргоит аиҭашьақәыргыларатә усурақәа, урҭ 90 шықәса ҵуеит имҩаԥгамижьҭеи.
Раԥхьаӡа урҭ аусурақәа ирылагеит 2021 шықәсазы аҿкы чымазара ианаамҭаз. Усҟан, аиҭашьақәыргыларатә усурақәа рнаҩсангьы, ирыҭан ацхыраара 50-ҩык ачымазаҩцәа ахьааныркылашаз аҭыԥ, аха иазгәаҭатәуп дара рхыԥхьаӡара акырӡа ишеиҳаз. Араионтә хәышәтәырҭа аиҳабы Индира Арсалиа иазгәалҭеит акырӡа ишамариашаз аусура уи аамҭаз.
Иахьатәи аамҭазы аиҭа­шьа­қәыргыларатә усқәа хыркәшоуп аҟәшақәа ԥшьба рҟны. Аҳақьымцәа ирыдҵаало ачымзаҩцәа ацхыраара рыҭаразы, иара убас иахьышьҭоу ауадақәа рҟны аҭагылазаашьа бзиақәа аԥҵоуп. Уажәы аиҭашьақәыргыларатә усурақәа мҩаԥысуеит ахирургиатә ҟәшаҿы. Иара ҩ-хәҭакны ишан: актәи аҟәшаҿы имҩаԥысуеит аиҭашьақәыргыларатә усурақәа, егьи ахәҭаҿы аҳақьымцәа русура иацырҵоит. Араионтә хәышәтәырҭа аиҳабы иазгәалҭеит Гагра араион анапхгара еснагь адгылара бзиа шрырҭо.

Амедицинатә ҵараиурҭа иҭаларан иҟоу рҵара ахәԥса ршәоит. Гагратәи араионтә хәышәтәырҭаҟны аусура иалагозар ҳәа алаҳәара ҟарҵеит Гагра араиони араионтә хәышәтәырҭеи рнапхгара.
Ахәышәтәырҭаҟны азанааҭ ҷыда иазку аусзуҩцәеи амедеиҳәшьцәеи даара имаҷхо ишалагаз азгәарҭеит араионтә хәышә́тәырҭаҿы.
Амедицина ашҟа аҿар рхьа­рԥшраз иазхиоуп рынхарҭа ҭыԥи рҵараиурҭеи ахәԥса ашәара. Асеиԥш иҟоу аусмҩаԥгатәқәа рыбзоурала 2023 шықәсазы аԥхын Гагратәи араионтә хәышәтәырҭаҟны аус иуан Тҟәаԥсынтәи ахирург қәыԥш.
2023 ш. иалагӡаны амҩатә машьынатә машәырқәа ирыхҟьаны араионтә хәышәтәырҭахь иааган згәабзиара ашәарҭара иҭагылаз 221-ҩык ачымазаҩцәа. Урҭ рахьтә 8-ҩык ииаган егьырҭ ахәышәтәырҭақәа рахь. Зынӡа ҵыԥхтәи ашықәс иалагӡан ахәышәтәырҭахь имҩахыҵит 60 нызқьҩык ауаа. Араион аиҳабыра ахылаԥшра ӷәӷәа арҭоит ахәышәтәырҭаҟны аусзуҩцәа ахьазымхо азҵаара аӡбара.

Мшаԥмза 5 рзы Аҟәа ақалақь аҿы иҟалаз абылра иахҟьаны ааха зауаз, шәачатәи ахәышәтәырҭахь ииагаз ахәыҷқәа арыԥҳақәа рыҩныҵҟа  иԥсабаратәым аҳауаеиҭныԥсахлара аппарат иаҿаркит.  Ахәыҷқәа ргәабзиара аҭагылазаашьа акыр иуадаҩуп ҳәа ишьақәыргылоуп. Абри азы ҭелла реиҿцәажәараан Аԥсны агәабзиарахьчара аминистр Едуард Быҭәба адырра ииҭеит Шәача ақалақь  Анреи ахәыҷреи рыхьчара Ацентр аҳақьым хада  Андреи Аргунов.   Иара убас ироуз абылрахәрақәа ирыхҟьаны Аԥсны Ареспубликатә хәышәтәырҭа ареанимациатә ҟәша аҿы иҟоу ахәыҷқәа раби рани урыстәылатәи абылрахәышәтәратә Центр ахь рыиагаразы еиқәшаҳаҭхеит.   Аҩыџьагьы ироуз ааха амҽхак  70% рҟынӡа инаӡоит.

Аҟәа ақалақь аҿы иҟалаз абылра иахҟьаны ԥшьҩык ауаа – хаҵеи ԥҳәыси урҭ ҩыџьа рхәыҷқәеи ааха роуит. Абылра ҟалеит В.Арӡынба имҩала игылоу аҩны аҿы.

«Амца акит ҩ-еихагылак змоу аҩны. Иҷыдру аҭагылазаашьақәа рзы Аминистрра амцарцәаратә гәыԥ амашәыр ахьыҟалаз аҭыԥ ахь ицеит 19 сааҭи 24 минуҭи рзы. Амца арцәара иалахәын амцарцәаратә гәыԥқәа ԥшьба», ҳәа Аԥсныпресс ахь адырра ҟарҵеит Иҷыдоу Аҭагылазаашьақәа рзы Аминистрра апресс-маҵзура аҟны.

Иҟалаз амцакра  иахҟьаны иблит ҩ-уадаки аҩны ахыбреи.  

Ааха зауз ауаа ахәышәтәырҭахь инаргеит.

Абылра аҿы аблырахәрақәа зауз ҩы-шықәсеи хы-шықәсеи зхыҵуа ахәыҷқәа ареспублика анҭыҵ ргара  хымԥадоуп, ҳәа адырра ҟарҵеит агәабзиарахьчара Аминистрра апресс-маҵзура аҟны.

Ареспубликатә хәышәтәырҭа ахирург Роман Богомолов абылра аҿы ааха зауз рҭагылазаашьа зеиԥшроу  атәы еиҭеиҳәеит:  «Ахәылбыҽха, асааҭ ааба рыбжазы ахәышәтәырҭахь инаган зҭагылазаашьа акыр иуадаҩыз хаҵеи ԥҳәыси. Уажәы урҭ рҭагылазаашьа иҭышәынтәалоу иуадаҩу ҳәа иԥхьаӡоуп. Апациентцәа рҭагылазаашьа аҭышәынтәаларазы иахәҭоу аусмҩаԥгатәқәа зегьы мҩаԥган».

Урыстәылатәи Афедерациа Ахада Владимир Путин Аԥсны Аҳәынҭқарра Ахада Аслан Бжьаниа иира Амш идиныҳәалеит.

Адныҳәалараҿы, ахәҭакахьала, иазгәаҭоуп: «Ҳаҭыр зқәу Аслан Гьаргь-иԥа. Гәык-ԥсык ала ишәыдысныҳәалоит Шәира Амш. Урыстәыла Шәара шәырдыруеит ҳтәылақәа рыбжьара аидгыларатәи астратегиатәи усеицура арӷәӷәара иадгылоу  иаҳасабала, инашәыгӡо аусгьы ахә ҳаракны иршьоит. Сгәы иаанагоит Урыстәылеи Аԥсни рыжәларқәа реизҳазыӷьара ахьӡала лыҵшәа змоу ҳусеицура аԥхьаҟагьы иацҵахоит ҳәа. Ишәзеиӷьасшьоит агәабзиара, аҳәынҭқарратә усураҟны аихьӡарақәа, ахирра». 

Аԥснытәи Амилаҭтә галереиа аҭоурых алагоит 1964 ш. март жәибжь инаркны. Уаанӡа Аԥсны Аиҳабыра Реилазаара 1964 ш. август 20 рзы аӡбамҭа аднакылахьан уи Аԥсуа ҳәынҭқарратә музеи афилиал акәны аиҿкааразы. Агалереиа аԥҵара ахыҵхырҭаҿы игылоуп еицырдыруа асахьаҭыхҩцәа: В. Бубнова, М. Ешба, О. Брендель, А. Иванба уҳәа егьырҭгьы.
Агалереиа аекспозициақәа еиҳарак ишьақәыргылахеит аҿыханҵатә ҟазара абзиабаҩ, Аҟәатәи аҳақьым Е. Фишков ихатә коллекциа аҟнытә. Аҳақьым ихатәы ҩны ахәҭаки аҭыхымҭақәа хынҩеижәеи агалереиа ҳамҭас иеиҭахьан. 60-тәи ашықәсқәа рынҵәамҭа инаркны аҭыԥ еиҳа иҭбаахеит.
1994 ш. инаркны агалереиа хазы еиҿкаан. Афондқәа есааира ихаҭәаауан. Асахьаҭыхҩцәа раԥҵамҭақәа ԥшь-нызқь инареиҳаны иҵәахын. Арахь иааган раԥхьаӡатәи аԥсуа сахьаҭыхҩы Александр Чачба иусумҭақәа 300 рҟынӡа. Урҭ рхыԥхьаӡараҿы иҟан аҿыханҵеи аскульптуреи иаҵанакуа асахьаҭыхҩцәа В. Бубнова, Б. Петров, В. Контарев, М. Ешба, Хә. Аҩӡба, С. Габелиа, Т. Амԥар, В. Гамгиа, О. Брендель, И. Ҷкадуа, В. Лакрба, Л. Быҭәба уҳәа аӡәырҩы русумҭақәа.
1985 ш. маи 17 рзы – иналукааша аԥсуа сахьаҭыхҩы Александр Чачба иԥсыбаҩ Аԥсныҟа ианааргаз, Аԥсуа ҳәынҭқарратә музеи аԥхьа иҟоу абаҳчаҿ анышә ианамарда нахыс акартинатә галереиа ииаган Лакоба имҩа 31 ахь, Аԥсны асахьаҭыхҩцәа Реидгыла зыҩноу ахыбра ашҟа. Аԥсны Аџьынџьтәылатә еибашьраан агалереиа аркын. 1994 ш. уи хазы ишьақәгылеит, Амилаҭтә картинатә галереиа ҳәа ахьӡгьы еиҭакын.
1997 ш. акәзар, Аԥсны Раԥхьатәи Ахада В. Г. Арӡынба идҵала, агалереиа Пушкин имҩа 8 ашҟа аиагара азыӡбан. Аха ахарџь ахьазымхоз аҟнытә аремонттә усурақәа аанкылан. Агалереиа еиднакылоз афонд ҵәахын Ацәыргақәҵатә зал хада ахьыҟоу (Лакоба имҩа) аҩбатәи аихагылаҿы.
Агалереиа аиҳабацәас иҟан А. Аргәын, Л. Еныкь. 2001 ш. аахыс еиҳабыс дамоуп С. Сақаниа. Аха, ишдыру еиԥш, 2024 шықәса ианвар 24 рзы агалереиа амца акит, иҟалаз абылра иахҟьаны аусумҭақәа реиҳараӡак амца иалаблит. Ибжамҽамны еиқәхаз 150 рҟынӡа И. Гь. Папасқьыр ихьӡ зху Аԥснытәи Амилаҭтә библиотека ашҟа ииагоуп.
Аԥсуа сахьаҭыхҩцәа рыцхрааразы иаарласны Аԥсныҟа иааит Урыстәыла Акультура аминистрра амузеиқәеи адәныҟатәи аимадарақәеи рзы Адепартамент аиҳабы ихаҭыԥуаҩ Н. Чечель хадас дызмаз агәыԥ. Ареставраторцәа еиқәхаз асахьақәа ирыхә­аԥшит, иҭырҵааит, аиҭашьақәыргылара иаҵанакуа алырхит. Урҭ рахьтә иҟоуп аҭыԥан ишьақәдыргылаша, насгьы Урыстәылаҟа игатәугьы.
Уажәы Пушкин имҩаҿы игылоу ахыбра аиҭашьақәыргыларазы аусурақәа хацыркуп.
В. Баалоу

Қәҭелиа Алықьса (Алик) диит 1960 ш. маи 23 рзы Очамчыра араион Џьгьарда ақыҭан, Қәҭелиа Мези Амҷԥҳа Мери рҭаацәараҿы. Ирааӡеит ҩыџьа ахацәарԥари ҩыџьа аҭыԥҳацәеи. Алик иашьа идунеи иԥсаххьеит, аиҳәшьцәа ҭаацәара ҳәа ицахьеит.

Иахьатәи сажәабжь изкуп иқәра шырацәамгьы аихьӡара дуқәа змоу, аҟыбаҩ ҷыда злоу, здунеихәыҧшышьа даҽаку ҳәа ахьыӡ зырҭахьоу, аҧсуа киносахьаҭыхыҩ қәыҧш, асценарист, актиор Наур Гармелиа.