Мшаԥымза 17 рзы Аԥсны аҭҵаарадыррақәа ракадемиаҿы имҩаԥысит Академиа апрезидиум изаамҭанытәу аилатәара. Уи аҟны иахәыԥшын аиашьаратә абазатә жәларқәа рхаҭарнакцәа иреиуо, хҩык аҵарауаа Аҭҵарадыррақәа ракадемиа ҳаҭыр зқәу алахәылаҩцәас ралхра азҵаара.
Аҭҵаарадыррақәа ракадемиа аилатәара амшхәаԥштә аҿы ицәырган азҵаарақәа ԥшьба. Апрезидиум аусура хацыркын урҭ рахьтә еиҳа ихадараз - ААР ҳаҭыр зқәу алахәылацәа ралхразы акандидатурақәа хԥа рыхәаԥшрала. Аҵарауаа ирыдгалоу акандидатурақәа ахԥагьы иаԥсоу ракәны иҟоуп иҳәеит Аԥсны аҭҵаарадыррақәа ракадемиа апрезидент Зураб Џьапуа апрезидиум аилатәара аартуа. Академик иажәақәа рыла, афилологиатә ҭҵарадыррақәа рдоктор, апрофессор Петр Чекалови, афилалогиатә ҭҵаарадыррақәа ркандидат, апрофессор Сергеи Пазови, аекономикатә ҭҵаарадыррақәа ркандидат , апрофессор Муминат Гоновеи аҭҵаарадырра аусхк аҿы аихьӡара дуқәа змоу, аџьабаа рацәаны избахьоу ҵарауаауп. Хҩык аҳәаанырцәтәи аҵарауаа Аҭҵаарадыррақәа ракадемиа ралаҵара ихҭыс дуны исыԥхьаӡоит ҳәа азгәаиҭеит ААР апрезидент Зураб Џьапуа. Абаза жәлари аԥсуааи ҭоурыхла, дацла-ԥашәла ҳаиларсуп, аусеицура бзиа ҳабжьоуп. Арҭ аҵарауаа, ҳфорумқәеи ҳаҭҵаарадырратә конференциақәеи ирылахәуп, ҳҵарауааи дареи аимадара ӷәӷәақәа рыбжьоуп. Убри аҟынтә академиа ралаҵара аҵак ҷыда аманы исыԥхьаӡоит иҳәеит Зураб Џьапуа.
Аҳәаанырцәтәи аҵарауаа хҩык ААР ҳаҭыр зқәу алахәылаҩцәас ралхразы маӡалатәи абжьыҭарахь ииасаанӡа, акандидатцәа зегьы хаҭа-хаҭалатәи ранысымҩа иазааҭгылан. Академик Валентин Кәаӷәаниа, Ҟарачы-Черкессктәи аҵарауаҩ, афилологиатә ҭҵарадыррақәа рдоктор, апрофессор Петр Чикалов дизааҭгыло иҳәеит, иара зыхьыӡ нагоу ҵарауаҩны дшыҟоу. Иҭҵаарадырратә усумҭақәа рызкуп аҩажәатәи ашәышықәса иаҵанакуа аурыс литературеи, абазатә литературеи. Ҳаамҭазы, Хапсироков ихьӡ зху, агәыҳалалратә ҭҵаарадыррақәа ирызку Ҟарачы-Черкессктәи аинститут, Ҟарачы-Черкессктәи ажәларақәа рлитература аҟәша аусзуҩ еиҳабыс дыҟоуп. 2019 ш. рзы Петр Чикалови ААР апрезидент, академик З. Џьапуеи аус еицадырулеит, иагьыҭрыжьит «А. Н. Генко иабазатә материалқәа» захьӡыз аусумҭа ду. Имоуп хышә инареиҳаны арҵара-аметодикатә акьыԥхьымҭақәа, ҩажәа шәҟәы дравторуп, инапы иҵаҵхьеит жәабала амонографиақәа.
Иара убасгьы аҵарауаа рыбжьы ирҭарц азы иӡбахә ҳәан афилологиатә ҭҵаарадыррақәа ркандидат, Ҟарачы-Черкессктәи аҳәынҭқарратә университет абаза бызшәеи, ачеркессктә филологиеи ркафедра апрофессор, абызшәаҭҵааҩы, Ҟарачы-Черкессктәи ажәларқәа рбызшәа аҭҵаара ацентр аиҳабы Сергеи Пазов. Уи икандидатура далацәажәо, академик Лили Ҳагба иазгәалҭеит, Сергеи Пазов иԥсҭазаара зегьы шазикыз абызшәа аҭҵаара. Иара ихатәроу, зыҩаӡара ҳаракӡоу лингвиступ лҳәеит академик.
ААР ҳаҭыр зқәу алахәылаҳәа ахьыӡ лыхҵаразы лыӡбахә ҳәан аекономикатә ҭҵаарадыррақәа ркандидат, апрофессор, Нхыҵ-Кавказтәи аҳәынҭқарратә институт иаҵанакуа, жәлар рынхамҩа Урыстәылатәи академиа аусзуҩ еиҳабы Муминат Гонова. Уи лыҭҵаарадыррат́ә мҩаҿы лааԥсарақәеи леихьӡарақәеи ртәы еиҭеиҳәеит академик, ААР апрезидент ихаҭыԥуаҩ, афизика-математикатә ҭҵаарадыррақәа рдоктор, апрофессор Енварби Екба. Муминат Гонова еиҵардыруа ҵарауаҩуп, аекономикатә –џьырмықьатә парадигмақәа рхархәара иазкны ифундаменталтәу аусумҭақәа рҿы лыҭҵаарадырратә лагала ахә ашьара уадаҩуп. Дравторуп шәкы инаиреиҳаны аусумҭақәа, урҭ реиҳарак ҭҵаарадырратә монографиақәоуп.
Адгалара-абжьгаратә хцәажәарақәа рнаҩс акандидатцәа ахҩыкгьы ААР ҳаҭыр зқәу алахәылаҩцәас ралхразы маӡалатәи абжьыҭарахьы ииасын. Уи алҵшәақәа рыла еилкаахеит, аԥсуа ҵарауаа аиашьаратә респубилка аҟынытәи рколлегацәа еицҿакны рыбжьы шрырҭаз.

Аԥсны аҭҵаарадыррақәа ракадемиа апрезидиум аилатәараҿы ирыхәыԥшын егьырҭ азҵаарақәагьы.

Шәача имҩаҧысуаз, Алена Белитова еиҳабыси еиҿкааҩыси дызмаз Урыстәылазегьтәи аҧшӡареи абаҩхатәреи рконкурс «MISS Краса Руси 2024» алахәхара мариамызт, еиуеиҧшым ақалақьқәеи атәылақәеи рҟнытә 70-ҩык аҭыҧҳацәа ари аконкурс алахәхаразы рыҽҧыршәеит, аха афинал ахь 16-ҩык роуп анеира зылшаз.

Аԥсны аҩныҵҟатәи аусқәа рминистр Роберт Киут Гагра араион аҩныҵҟатәи аусқәа русбарҭаҿы иааиуа 2024-тәи аԥхынтәи акурорттә сезон аҽазыҟаҵара иазку аусуратә еилатәара мҩаԥигеит.

Ааигәа И.Папасқьыр ихьӡ зху амилаҭтә библиотекаҿы имҩаԥысит аибашьраҿ иҭахаз Афырхацәа ранацәа ирызкыз агәалашәаратә еиԥылара.

Апрель 11 рзы Аҧсны ашәҟәыҩҩцәа Реидгыла аҧшьгарала С. П. Басариа ихьӡ зху Очамчыратәи ашкол-интернат аҟны имҩаҧган  араион алитераторцәа ҿарацәа рсеминар, иара убас апоезиа ахәылҧаз.

Алитературатә хәылҧазы  мҩаҧысит Аҧсны жәлар рпоет Д. И. Гәлиа диижьҭеи 150 ш. аҵра иазку аиубилеитә усмҩаҧгатәқәа рҳәаақәа ирҭагӡаны.

 Очамчыратәи ашкол-интернат аҟны еиҿкааз аусмҩаҧгатә иалахәын, уахь имҩахыҵыз ашәҟәыҩҩцәа реиҧш, араион аҵара аҟәша аиҳабы Ҭемур Гындиа, аҟәша аусзуҩцәа, арҵаҩцәеи ашколхәыҷқәеи, урҭ рхыҧхьаӡараҿы иҟан ақыҭақәа Ҷлоу, Кәтол, Баслахә рҟнытә инеиз аҵаҩцәа. Аумҩаҧгатә рҽаладырхәит Аҧсны абыргцәа Реидгыла ахантәаҩы Апполон Думаа, Очамчыра араион абыргцәа рхеилак аиҳабы Иури Лагәлаа.

 Аиҧылара аартраан иадырҳәеит Аҧсны Аҳәынҭқарра Агимн.

            Д. Гәлиа иархив аҟнытә ианҵоу ибжьы ала иажәеинраала даҧхьеит.

Аиқәшәара аартуа Очамчыратәи ашкол-интернат аҧсуа бызшәеи алитературеи рырҵаҩы Асҭанда  Ҷолокәуа еиқәшәаз бзиала шәаабеит ҳәа ралҳәеит. Анаҩс ажәа илҭеит алитературатә семинар аҵаки ахықәки иааркьаҿны иалацәажәаз  Аҧсны ашәҟәыҩҩцәа Реидгыла ахантәаҩы – В. Аҧҳазоу. Уи иҳәеит: «Ҳазну ашықәс ҳмилаҭтә литература, ҳажәлар рдоуҳатә культура азы акырӡа зҵазкуа шықәсуп. Имҩаҧааго иарбанзаалакгьы Дырмит Гәлиа ииубилеи иадҳәалоуп. Иахьа араҟа имҩаҧысуа араион алитераторцәа ҿарацәа рсеминар, иара убас жәлар рпоет ирҿиамҭақәеи ҳпоетцәа ражәеинраалақәеи рыҧхьара  уҳәа азҿлымҳара бзиа рыманы имҩаҧысып ҳәа ҳақәгәыҕуеит».

Алитераторцәа ҿарацәа рсеминар иалахәыз Очамчыра ақалақьи араион ақыҭақәеи ршколқәа рҟынтәи аиҳабыратә классқәа рҵаҩцәа  рхатәы жәеинраалақәа ирыҧхьеит.

            Д. Гәлиа иажәеинраалақәа, ипрозатә ҩымҭақәа рцыҧҵәахақәа ирыҧхьеит, иажәабжь кьаҿқәа ирылхны аинсценировкақәа ықәдыргылеит, ашәеи акәашарақәеи нарыгӡеит ашкол-интернат аҵаҩцәа.

Аҧсны ашәҟәыҩҩцәа Реидгыла аҟнытә аиҧылара иалахәыз апоетцәа  Анатоли  Лагәлаа, Гәында Кәыҵниа, Гәында Сақаниа, Заира Ҭҳаиҵыкә  Д.И. Гәлиа иажәеинраалақәеи рхатәы жәеинраалақәеи ирыҧхьеит.

Еизаз рҿаҧхьа дықәгылеит Аҧсны абыргцәа Реидгыла ахантәаҩы Апполон Думаа, агәахәара ду шинаҭаз азгәаҭауа зегьы еиҳау ақәҿиарақәа рзеиҕьеишьеит.

  Очамчыра араион Ахадара аҵара аҟәша аиҳабы Темур Гындиа аиҧылара иалахәыз зегьы раҧхьаҟа аихьӡарақәа рзеиҕьашьауа иазгәеиҭеит ас еиҧш иҟоу аиҧыларақәа аҿар рааӡараҿы хәарҭара ду шрылоу.

Аусмҩаҧгатә еихшьалауа иқәгылаз  ашәҟәыҩҩцәа Реидгыла ахантәаҩы  Вахтанг  Аҧҳазоу аиқәшәара аиҿкаара иахаҵгылаз, уи зҽалазырхәыз зегьы  иҭабуп ҳәа реиҳәеит, насгь арҿиаратә хеидкыла аҟнытә инаргаз Дырмит Гәлиа ифотосахьа ашкол-интернат ҳамҭас иеиҭеит, иара убас аҧсуа шәҟәыҩҩцәа рышәҟәқәа.

Аусмҩаҧгатә ахыркәшараан аиқәшәара иалахәыз зегьы иҭабуп ҳәа рарҳәеит  ашкол-интернат адиректор Белла Ашәба, иара убас  ашкол-интернат ахәыҷқәа азыҟазҵаз арҵаҩы Асҭанда  Ҷолокәуа. 

Мшаԥымза 4-5, 2024 шықәса рзы Женева имҩаԥысит Аахыҵ-Кавказ ашәарҭадареи аҭышәынтәалареи рзы Жәларбжьаратәи Женеватәи аиҿцәажәарақәа 60-тәи рраунд. Аиҿцәажәарақәа ирылахәын Аԥсны, Қырҭтәыла, Аахыҵ-Уаԥстәыла, Урыстәыла, Америка Еиду Аштатқәа рхаҭарнакцәа ЕАР, ЕЕАЕ, ЕЕ рҟынтәи ацхантәаҩцәа алархәны.
Аԥсны адәныҟатәи аусқәа рминистр ихаҭыԥуаҩ Иракли Ҭыжәба напхгара зиҭоз аделегациа аилазаараҿы иҟан Аԥсны адәныҟатәи аусқәа Рминистрра Аконсултә департамент аиҳабы Лаша Аҩӡба, Мрагылара Ааигәеи Африкеи рдепартамент аиҳабы Артур Гагәлиа, адепутат Баҭал Џьопуа.
Аԥсны адәныҟатәи аусқәа Рминистрра аофициалтә саит аҿы иҟоу адыррақәа рыла, Аахыҵ-Кавказ ашәарҭадареи аҭышәынтәалареи рзы Жәларбжьаратәи Женеватәи аиҿцәажәарақәа рлахәылацәа аформат аиқәырхара аинтерес шрымоу азгәарҭеит, еиуеиԥшым азҵаарақәа рзы аицәажәарақәа рымҩаԥгаразы.
Аԥсуа ган иазгәанаҭеит ихықәкы хаданы ишшьоу Қырҭтәыла Аԥсни Аахыҵ-Уаԥстәылеи рганахь ала амч ахамырхәаразы аиқәшаҳаҭра адкылара алзыршо ашәҟәы аус адулара, иара убасгьы Аԥсны-Қырҭтәыла, Аахыҵ-Уаԥстәыла-Қырҭтәыла рҳәаақәа рҿы аделимитациа апроцесс аусура аларгара.
Ақырҭуа лахәылацәа аҽазныкгьы ирзаамырԥшит аҭынчразтәи аԥшьгамҭақәа конструктивла рызнеишьа. Ари азҵаара аартны ишыҟац иаанхеит.
Аҩбатәи аусуратә гәыԥ аусура аҳәаақәа ирҭагӡаны имҩаԥысит агуманитартә зҵаарақәа рылацәажәара.
Аԥсуа ган азхьаԥшра рнаҭеит атәыла ауааԥсыра рхы иақәиҭны рныҟәара алмыршара апроблема, Аԥсны атәылауаҩшәҟәқәа разхаҵара алыршара азҵаара.
Араунд амҩаԥгара аҳәаақәа ирҭагӡаны егьырҭ азҵаарақәагьы ирылацәажәеит.
Аиҿцәажәарақәа реихшьалала иазгәаҭоуп 2024 шықәса рашәарамза 25-26 рзы Аахыҵ-Кавказ ашәарҭадареи аҭышәынтәалареи рзы Жәларбжьаратәи Женеватәи аиҿцәажәарақәа изаамҭанытәиу 61-тәи рраунди уи иашьҭанеиуа егьырҭ абри аформат иаҵанакуа аиԥыларақәеи шымҩаԥгахо.

Сынтәа ауаажәларратә усзуҩы, ажурналист, аҭоурыхҭҵааҩ, Аџьынџьтәылатә еибашьра Дуӡӡа (1941–1945 шш.) иалахәыз, Аԥсуа ҳәынҭқарратә музеи адиректорс иҟаз (1978–2007 шш.) Алеқсандр Ҭариа диижьҭеи 100 шықәса ҵит.

Мшаҧымза 11  рзы  С. П.  Басариа ихьз зху Очамчыратәи ашкол-интернат аҟны имҩаҧысит апоезиеи апрозеи  рымҩахь ашьаҿа ҟазҵаз  аҿари, еиҵырдыруа аҧсуа шәҟәыҩҩыцәеи рсеминар. Аусмҩаҧгатә аҧшьнагеит Аҧсны ашәҟәыҩҩцәа Реидыла. Сынтәа асеминар мҩаҧысуеит Аҧсны жәлар рпоет Д. И. Гәлиа диижьҭе 150 ш. аҵра иазку аиубилеитә усмҩаҧгатәқәа рҳәаақәа ирҭагзаны. Асеминар аартын Аԥсны ахьыӡрашәа арҳәарала.

 Алитературатә семинар аҵаки ахықәки иааркьаҿны далацәажәеит  Аҧсны ашәҟәыҩҩцәа Реидгыла ахантәаҩы В. Аԥҳазоу. Алитераторцәа ҿарацәа рсеминар иалахәуп Очамчыра ақалақьи, араион ақыҭақәа   рышколқәеи рҟынтәи аиҳабыратә классқәа рцаҩцәа. Урҭ рхатәы ҩымҭақәа ирыҧхьеит. Очамчыратәи ашкол-интернат аҵаҩцәа Д. Гәлиа иажәеинраалақәеи, ипрозатә ҩымҭақәеи  ирыԥхьеит, ашәақәеи акәашарақәеи нарыгӡеит .

 Аԥсны ашәҟәыҩҩцәа Реидгыла аҟынтәи аиҧылара иалахәын  В. Аԥҳазоу, А. Лагәлаа, Гә. Кәыҵниа, Гә. Сақаниа, 3. Тҳаицыкә.

Елана Лашәриа

Аҧсуа шәҟәыҩҩы-адраматург, арежиссиор, актиор, акәашаҩ, Аҧсни Қырҭтәылеи жәлар рартист Мҭы Ақаҩба диижьҭеи 115 ш. ҵит.