Ахәыҷы иааӡара, уи аҧсуаҵас ахымҩаҧгашьа илааӡара, ихатәы бызшәала аҷҷаҳәа дцәажәо, ижәлари иҧсадгьыли ргәыбылра, рыбзиабара иркра, зегь раҧхьа – аҩнаҭа, аҭаацәара рҟнытә ахы ыҵнахуеит. Аха уи еиҳа инарҵауланы, ихаҭәааны ахәыҷы иахьизнарго ахәыҷбаҳчеи ашколи рҿы ауп.

Хаҭала шьыжьы инаркны хәылбыҽханӡа ахәыҷы аамҭа ахьихиго ахәыҷбаҳчаҿы – ааӡаҩцәа уи иааӡараҿы, идырра аизырҳараҿы ирыбзоуроу рацәоуп.

Аҧсны аҭоурых аҟны аҭыҧ ҷыда аннакылоит ҳауаажәлар рнырҵәара иазынархаз Сталини Бериеи имҩаҧыргоз аполитика хьанҭа. Уи ашьҭақәа иахьагьы имҕьо хәраны ргәы иануп забдуцәеи забацәеи дырӡыз ауаа. 30-тәи ашықәсқәа ирыхәлабгаз, Бзыҧҭа аҳаблан ииз, иааӡаз Осман Жьыгәа-иҧа Кәакәасқьыр имаҭа Емма Золотинска-иҧҳа лаҕырӡылоуп иахьагьы лабду иӡбахә шылҳәо.

Аҧсуа шәҟәыҩҩы, адраматург Шоҭа Ҷкадуа диижьҭеи 90 шықәса ҵит.

Шоҭа Аугьан-иҧа Ҷкадуа диит 1932 ш. август 20 рзы Очамчыра араион Кәтол ақыҭан. Кәтолтәи аа-шықәсатәи ашкол даналга абжьаратә ҵара хиркәшеит Д.И. Гәлиа ихьӡ зху Тамшьтәи абжьаратәи ашкол аҟны. 1952 ш. А.М. Горки ихьӡ зхыз Аҟәатәи аҳәынҭқарратә арҵаҩратә институт аурыс бызшәеи алитературеи рфакультет дҭалеит, қәҿиаралагьы далгеит.

Аҧсны Аџьынџьтәылатә еибашьра ианалага, аҧсадгьыл ахьчаҩцәа рылагылара сшазхәыцуазгьы, раҧхьатәи амш азы сзымцаӡеит. Сашьа деибашьуан, саҳәшьа Очамчыра далаханы дыҟан, зықәрахь инеихьаз сани саби сзынмыжьит азныказ. Уи инаҷыдангьы, «исылымшо аус салагаӡом». Ус схәыҷаахыс ҟазшьас исымоуп аҟнытә, акыр сыҽҧысшәон, аибашьра акыр ауадаҩрақәа шацу еилыскаауан. Сыхгьы сазҵаауан исылшару ҳәа. Схы агәра зго саныҟала ҩба-хҧа мзы ааҵхьаны еиҧш «еибашьра сцоит» ҳәа Тҟәарчал аштаб ахь снеит.

Абас, ҳаиҿцәажәара хацыркуа лажәа дналагеит занааҭла ифилологу, иахьа Аҟәа ақалақь Ахадара аҵара аусбарҭа аиҳабы ихаҭыҧуаҩ, «Агәымшәараз» амедал занашьоу, аибашьра аветеран Марина Калодиа-иҧҳа Арыш-ҧҳа.

Ҳажәлар рҭоурых аҿы аҵакы ду змоу арыцхә – Аиааира Амш аламҭалазы аибашьра аветеранцәа Аҧсадгьыл ахьчараан иҭахаз  рҩызцәа анышә иахьамадоу рҳаҭгәынқәа ирҭаауеит, абаталионқәа ирылахәыз еиқәшәоит.

Аибашьраан ироуз ахәра ҕәҕәақәа згәабзиара ҵыршәааз аветеранцәа аӡәырҩы сынтәатәи Аиааира амшныҳәа азгәаҭара изаҧымлаӡеит. Урҭ дреиуоуп ҵыҧх, аныҳәамш азгәаҭара мышқәак шагыз зыҧсҭазара иалҵыз, Аҧсны Аџьынџьтәылатә еибашьра аветеран, Даур Лаврент- иҧа Латариа.

Аҭаацәара аҧҵара, ажәла реизырҳара, ахәышҭаара аиқәырхара, аҧсҭазаара ацҵара, ахарҭәаара уасхыр хадас иамоу аҧҳәызба лоуп. Аха, Аҧсны Аџьынџьтәылатә еибашьра ианалага зқәыҧшра аамҭа иҭагылаз аҧсуа ҭыҧҳацәа зыҧшрак ҟамҵакәан, ахаҵамҧҳәысра аарҧшны, рашьцәа инарывагылеит. Урҭ зны аибашьцәа рыхәрақәа ҿарҳәон, ихәрабҕьыцны, иҧсеиқәырхаҩны ирыцын, даҽазныхгьы, аҕьараҳәа абџьар шьҭыхны инагылон.

Сынтәа ҩажәи жәаба шықәса ҵуеит, зхаҭара иахьагьы аҵыхәтәанынӡа иҭҵаам, аибашьҩы гәымшәа, аҵарауаҩ-аҭоурыхҭҵааҩ, ауаҩы-легенда ҳәа изышьҭоу Мушьни Хәымса-иҧа Хәарҵкьиа дҭахеижьҭеи.

Аҧсны аҭоурых, уаанӡа, иахьа, уаҵәтәи аҧеиҧш зеиҧшрахо арҭ азҵаарақәа еснагь игәы иҵхон Мушьни Хәарҵкьиа. Дшыхәыҷӡаз иара Аҧсни аҧсуааи знысхьоу амҩа аҭҵаара напы алаикуеит, агәыбылра икуеит ижәлар рҭоурых.

Аҧсны Аџьынџьтәылатә еибашьра  еилгеижьҭеи сынтәа 29 шықәса ҵит. Изныкымкәа-иҩынтәымкәа аибашьра атема иадҳәалоу астатиақәа акьыҧхь ианылахьеит. Аиааира 29 шықәса ахыҵра ианамаданы сиҿцәажәеит Аҧсны Аџьынџьтәылатә еибашьраан акырӡа аџьабаа збаз, Леон иорден занашьоу, аинрал-маиор, Аџьынџьтәылатә еибашьра Дуӡӡеи, аџьеи, Арбџьар мчқәеи рветеранцәа рреспубликатә Хеилак аиҳабы ихаҭыҧуаҩ Закан Нанба.

Аҧсуаа ҳҟны аиашьа изкны аҩра маҷк иҧшӡамзаргьы, саҭашәҵап ҳәа сгәы иаанагом. Абар уажәшьҭа жәаҩа шықәса инареиҳауп, изаамҭанымкәа зыҧсҭазаара иалҵыз аибашьра аветеран Адгәыр (Ҷуки) Қарбеи-иҧа Торчуа изкны цәаҳәақәак рыҩра сгәы иҭаскуеижьҭеи. Аха, аиаша шәасҳәап, сазхиамызт. Адгәыри сареи аишьцәа гәакьақәа ирхылҵыз ҳауп.

Аҧсуа жәлар ҳгәаҳҽанӡамкәан аҕа данҳақәла, Аибашьра хлымӡаах ҳанҭагыла, ҳџьынџь аиқәырхараз "заҧсуа шәақь" шьҭыхны зҩызцәа инарылагылаз дыруаӡәкуп, аибашьра адәаҿы иааирҧшыз агәымшәареи агәаҕьреи рзы "Агәымшәаразы" амедал занашьоу, иахьа, Афон ақалақь Ахада ихаҭыҧуаҩ Беслан Арзамеҭ-иҧа Харабуа.

Аҧсны Аџьынџьтәылатә еибашьраан ҳажәлар иргаз Аиааира ду амшныҳәа аламҭалазы, уи инамаданы, хаҭала, иара дызлахәыз аибашьратә хҭысқәа ҳзеиҭеиҳәарц  ҳаҽимаҳдеит зыӡбахә ҳамоу аибашьра аветеран Беслан Харабуа.

Акыр шықәсқәа рыҩныҵҟа Аҧсны инхоз, уи моу араҟа ииз, изызҳаз ақырҭцәа, рабиҧара рҭоурых рхашҭны, арахь иааганы ишнырхаз ргәаламыршәаӡакәан, аиҩызареи асасдкылареи рызҭаз ажәлар ирҿагыланы рыҧсадгьыл рымаркуеит ҳәа  ахахьы аагара уадаҩын. Аха, аамҭа цацыҧхьаӡа еилкаахон, аҧсуааи ақырҭцәеи реиҿагылара ашьакаҭәарахьы ишкылсуаз. Рыҧсадгьыли, рбызшәеи, рмилаҭ реиқәырхареи рзы иқәҧон Аҧсны апатриотцәа. Аҭагылазаашьа еиҳагьы ихьанҭахеит ҧшьынҩажәи жәбатәи ашықәсқәа рзы. Уажәшьҭацәҟьа еилкаан ас хара ишзымцоз. Аибашьра аветеран,  Агәымшәаразы амедал занашьоу, "Аҧсны аибашьра аветеранцәа аҳәса рассоциациа ахантәаҩы" Лариса Ҭарба дқәыҧшын арҭ ахҭысқәа данрылахәыз. Аиабашьра ианалагагьы еиҧхьхәыцрада абџьар шьҭыхны лҩызцәа дрывагылеит. Аветеран илҳәоит аҧсра иацәымшәо аӡәгьы дшыҟам, аха уи уҧсадгьыл ацәыӡра иацу ашәара ишаиаауа.

Аҟәа, Аҳабла ҿыцаҿ инхоз Рауф Џьопуа иман ҩыџьа арҧарцәа. Зыбжа ааӡара аныда иааӡаз, иамуит ахлымӡаах аамҭа – аибашьра иналамгылар. Аишьцәа Даури Џьамбули ринтересқәа хаз-хазын. Аха аибашьра зегьы еиҟаразтәуа ҳанналагыла, аҩыџьагьы еибашьҩцәаны иаагылеит.