Иахьа ихыркәшахеит Адыгьеиа, Маиҟәаԥтәи араион, Даховтәи адәҳәыԥш аҟны сентиабр 7-8 рзы имҩаԥысуаз, есышықәса зымҽхак зырҭбаауа, Адыгьеиа мацара акәымкәа, Урыстәыла еиуеиԥшым акәакьқәа рҟнытә зқьҩыла ауаа здызыԥхьало, амилаҭтә чыс аӡыргаразы традициак иаҩызахаз Адыгьеиатәи ашә XIII афестиваль.
Ашә аныҳәа аартра иазкыз аусмҩаԥгатә ихы алаирхәит Ареспублика Адыгьеиа Ахада Мураҭ Кумпилов, иара убас, атәыла аиҳабыра рхаҭарнакцәа.
Афестиваль аҟны иӡырган Адыгьеиа араионқәа зегь раарыхреи рмилаҭтә напҟазареи аазырԥшуа аалыҵ маҷымкәа. Аҭааҩцәа гәахәара ҳаракыла ирыдыркылеит урҭ рҿаԥхьа збаҩхатәратә ҟазара аазырԥшуаз Адыгьеиатәи арҿиаратә коллективқәа: ансамбль "Нальмес", афолк-гәыԥ "Мысҭ", аилазаара "Ошад", Адыгьеиеи Ҟабарда-Балкариеи зҽаԥсазтәыз артист, еицырдыруа аестрадатә шәаҳәаҩы Магомеҭ Ӡыбов уҳәа рықәгыларақәеи, атәыла адырреи ахшыҩҵарреи раарԥшра зхықәкыз еиуеиԥшым аиндаҭларақәеи ахәмаррақәеи.
Ари аныҳәа жәлар ирныҳәоуп. Аҭынчреи аманшәалареи ацны Ҳазшаз иҟаиҵалааит шьардаамҭа.

Анқәаб Ахра

Ахәыҷтәы шәҟәыҩҩы, аиҭагаҩ Гәышька Папасқьыр диижьҭеи 110 шықәса ҵит.

Гәышька Гьаргь-иԥҳа Папасқьыр диит 1914 шықәса сентиабр 2 рзы иахьатәи Очамчыра араион  Кәтол ақыҭан (лыԥсҭазаара далҵит – 02.07.1999). Аҧсны акультура зҽаҧсазтәыз аусзуҩы ҳәа аҳаҭыртә хьӡы зыхҵаз СССР-и Аҧсни рышәҟәыҩҩцәа Реидгылақәа дрылан.

Ҩышықәса аҵара лҵон Кәтолтәи алагарҭатә школ аҟны, нас лҵара иацылҵеит Н. А. Лакоба ихьӡ зху Аҟәатәи аҧсуа школ аҟны (1923-1933). 1958 ш. дҭалеит марксизм-ленинизм Аҟәатәи ауниверситет, дагьалгеит 1960 шықәсазы. 1933 ш. инаркны аус луан Аҧснытәи аҳәынҭқарратә шәҟәҭыжьырҭаҿы. 1941-1945 шш. раан Қьарақьантәи (Кәтолтәи) алагарҭатә школ аҟны дырҵаҩын. 1946-1954 шш. рзы агазеҭ «Аҧсны ҟаҧшь» аредакциаҿы корректорс, нас – аҭакзыҧхықәу амаӡаныҟәгаҩ ихаҭыҧуаҩс дыҟан. 1954-1978 шш. рзы аус луан Аҧсны Аминистрцәа Рсовет аҟны иҟаз ацензура аҟәша аҟны.

Аҧсуа хәыҷтәы литература, ҷыдала апроза арҿиараҿы ллагала маҷым. Раҧхьатәи лҩымҭа кьыҧхьын 1932 шықәсазы. Лажәабжьқәеи лповестқәеи рнылон агазеҭ «Аҧсны ҟаҧшь», аизга «Еҵәаџьаа» (аамҭақәак рзы агазеҭ «Аҧсны ҟаҧшь» агәлаҵак аҳасабала иҭыҵуан), ажурналқәа «Алашара», «Амцабз» уҳәа.

Гәышька Папасқьыр жәаба инареиҳаны лышәҟәқәа ҭыҵит. Иара убас аҧсшәахь еиҭалгеит аурыси ақырҭуеи шәҟәыҩҩцәа рхәыҷтәы ҩымҭақәа жәпакы.

Еиуеиԥшым ашықәсқәа раан Аҟәа аԥсышәала иҭыжьыз лышәҟәқәа иреиуоуп: «Кәчыр дшпионерхаз» (Ажәабжьқәа, 1932); «Ааҧынтәи ашәҭқәа» (Ахәыҷқәа рзы ажәабжьқәа, 1960); «Аиҩызцәа хәыҷқәа (Ажәабжьқәеи апиесеи ахәыҷқәа рзы, 1964); «Гәдым-асахьаҭыхҩы» (Ажәабжьқәа, 1966); «Аҵыҵындрақәа» (Ажәабжь,1969); «Ахынҳәра» (Аповести ажәабжьқәеи, 1972); «Жәаф шықәса ихыҵуан…» (Аповест, 1974); «Ажәабжьқәеи аповести» (976); «Амшын ахықәаҿы» (Ажәабжьқәа, агәалашәарақәа, 1979); «Ахатәы мҩа» (Ажәабжьқәа, 1984). Аурысшәахь еиҭаганы иҭыжьын: «На берегу моря» (Рассказы. Для среднего школьного возраста. Сухуми, 1983).

Абасала аԥсуа милаҭтә литератураҿы лышьҭа аанлыжьит.

В. Баалоу

Валери Аҩӡба Гәдоуҭа араионтә Еизара адепутатцәа Валери Аҩӡба Гәдоуҭа араион Ахадара аиҳабыс дшьақәдырӷәӷәеит. 28-ҩык рҟынтәи 27-ҩык араионтә Еизара алахәылацәа Валери Аҩӡба икандидатура азы рыбжьы арҭеит, аӡәы – мап ацәикит.  

 Валери Аҩӡба диит абҵарамза 3, 1957 шықәса рзы Гәдоуҭа араион Аҷандара ақыҭан. 1978 – 2020 шш. Аҷандаратәи абжьаратәи ашкол аҿы аус иуан, 1992 шықәса инаркны уи адиректорс дыҟан. Аԥсны Зҽаԥсазтәыз арҵаҩы ҳәа ахьӡ ихҵоуп.   Абҵарамза, 2020 шықәса рзы Валери Аҩӡба араион Ахадара аиҳабы актәи ихаҭыԥуаҩыс дҟаҵан.   Рашәарамза 3, 2024 шықәса инаркны Валери Аҩӡба араион ахада инапынҵақәа наигӡон.

90 шықәса дшырҭагылаз иԥсҭазаара далҵит еицырдыруа аҳәынҭқарратә, ауаажәларатә усзуҩ, Аԥсны Иреиҳаӡоу Асовет Ахантәаҩы ихаҭыԥуаҩ (1992-1996), Аԥсны Афырхаҵа Альберт Тополиан.

Аԥсуа амилаҭтә хәмарра «Аимҵакьачаразы» жәларбжьаратәи аицлабра хацыркын Аҟәа, астадион «Динамо» аҟны. Ахәмаррақәа мҩаԥысуеит цәыббра 4 инаркны 6 азынӡа. Урҭ ирылахәуп акомандақәа 9: Аҟәатәи акомандақәа ҩба, ақ. Афон Ҿыц, ақыҭақәа Кәтол, Ҷлоу, Ԥақәашь, Дәрыԥшь, Аҷандара рыҟнытә командак-командак, иара убас Ҭырқәтәыла аԥсуа диаспора ахаҭарнакцәа рыла ишьақәгылоу командак.

Аицлабра еиҿыркааит Адунеизегьтәи аԥсуа-абаза конгресс, аԥсадгьыл ахь архынҳәразы Аҳәынҭеилакы, аҿари аспорти русқәа рзы Аҳәынҭеилакы, Аҟәа ақалақь ахадара аҿари аспорти русқәа Русбарҭа.

Ахәмаррақәа ирылагаанӡа урҭ ирылахәыз Ахьӡ-Аԥша апарк аҟны 1992-1993 шықәсқәа рзы Аԥсны жәлар Рџьынџьтәылатә еибашьраҿы иҭахаз рбаҟа аҿаԥхьа ашәҭқәа шьҭарҵеит.

В. Г. Арӡынба ихьӡ зху Аибашьра Ахьӡ-Аԥша амузеи аҟны , хабарда ибжьадырӡыз ргәалашәара жәларбжьаратәи Амш иазкыз ахәылԥаз мҩаԥысит. Амузеи афоие аҿы еиҿкаан 1992-1993 шш. Аԥсны жәлар Рџьынџьтәылатә еибашьраҿы хабарда ибжьаӡыз рфотосахьақәа рцәыргақәҵа.

Аԥсуа абитуриентцәа сынтәа Урыстәылатәи ауниверситетқәа рҭаларазы Урыстәыла анапхгара 110 ҭыԥ рзалнахит.
Адкыларатә усмҩаԥгатәқәа рҳәаақәа ирҭагӡаны арзаҳалқәа 267 алаҵан. Иахьазы Урыстәылатәи ауниверситетқәа рахь 93-ҩык абитуриентцәа дәықәҵоуп, даҽа 9-ҩык рарзаҳалқәа рыхәаԥшра мҩаԥысуеит.

Уарлашәарла акәзаргьы, еснагь аҭҵаарадырраҿы иҟан, иагьыҟалоит иџьоушьартә иҟоу, амилаҭи аҳәынҭқарреи рзы ихьӡырҳәагоу, игәадуроу ахҭыс дуқәа. Иҭыҵит жәа-томкны ишьақәгылоу «Нарҭаа. Аԥсуа фырхаҵаратә епос» атомқәа ааба (иаанхаз 9–10-тәи атомқәа иргәылалоит атекстқәа аурысшәахь еиҭаганы).

Аҧсуа ҳәынҭқарратә аҿар ртеатр актиорцәа хыҧхьаӡара рацәала иқәдыргылахьоу аспектакльқәа рыла ахәаҧшцәа хырххьеит.
Ааигәа Аҧсны аҳәынҭқарратә аҿартә театр иахыҵит 10 шықәса. Убри инамаданы ҳиҿцәажәеит аҿар ртеатр адиректор Аслан Еныкь.