ХХ ашәышықәса 30-40-тәи ашықәсқәа рзы Аҧсны ахара рыдҵаны иҭархан быжьнызқьҩык рҟынӡа. Аҧсны Ацентртә Анагӡаратә Комитет иалаз 120-ҩык рахьтә ирӡын 78-ҩык. 1937–1942 шықәсқәа ирыҵанакуа аамҭақәа раан ирӡын шамахамзар аҧсуа интеллигенциа зегьы. Аполитикатә репрессиақәа раан иҭархаз  Асовет Еидгылаҿы рыриашара иалагеит 1954 ш. рзы, Сталин иҧсҭазаара даналҵ ашьҭахь. 1960-тәи ашықәсқәа раан ари аус аанкылан, анаҩс иацҵахеит 1980-тәи ашықәсқәа рынҵәамҭазы.

2006 ш. раахыс  октиабр 30 рзы Аҧсны иазгәарҭоит аполитикатә репрессиақәа ирылаӡыз рымш. Убасҟан Аҧсны Ахада иҟны иаҧҵан харада ахара рыдҵаны идырӡыз рыриашаразы акомиссиа, иара убас хазы еиҿкаан ауаажәларратә хеидкыла - Ассоциациа. Ирӡыз ргәалашәара иадырганы Аҟәа, Аҧсны Жәлар Реизара аҧхьа, амҩа нымҩахыҵ  2011 ш. иргылан абаҟа.