Ииашоуп, аибашьра хырҵәароуп, ықәеибахроуп, ишьаарҵәыроуп. Иара еилнахуам хәыҷи-дуи, ачҳара аанарҧшуам акгьы зхарам аҭынч уааҧсыра рахь. Аҧсуаа даҽаӡәы иеиҧшымкәа ирдыруеит уи закәу. Ҳаҧсадгьыл ҳамырхырц азы иҳақәлаз аҕацәа хықәкыс ирыман ҳажәлар рықәхра, уи еибашьраӡамызт – уи – геноцидын. Аӡәк иеиҧш еикәаҕҕа Аҧсны ахьчаразы еивагылаз Аҧсадгьыл ахьчаҩцәа хыцәнамырха рхәышҭаарақәа рыхьчон. Ашықәсқәа шцахьоугьы, ирацәаҩӡоуп иахьагьы зыӡбахә ҳәам афырхацәа. Урҭ дреиуоуп «Агәымшәаразы» амедал занашьоу Ҭенго Царбеи-иҧа Гадлиа.
Ҭенго Царбеи-иҧа Гадлиа аибашьра ианалагз ихыҵуаз жәохә шықәса заҵәык ракәын. Жәаф шықәса ихыҵра азгәарҭеит афронт аҭабиаҿы. Иара иқәра дааннамкылаӡеит. Сашьцәа анеибашьуа аамҭазы сҽыҧхьаскуама ҳәа реиҳәон илабжьарц иаҿыз мырцәажәо. Аибашьҩы қәыҧш Ҭенго Гадлиа икадрқәа архив иазынхеит, аиҿахысрақәа анеихсыҕь иақәыршәаны ианырҵо аиҿцәажәараҟны ажурналист дҵаауеит умшәаӡои ҳәа. «Сзыршәои, сара сыҧсадгьыл сыхьчоит, ҳара ҳиашоуп, аиаша еснагь аиааира агоит» иҳәеит усҟан Ҭенго Гадлиа.
«Сҭаацәа аибашьра сышцаз рыздырӡомызт, ирасымҳәаӡеит. Ҳауацәа рҿы сыҟаз џьыршьон, дара рхахьгьы ирзаагомызт дхәыҷуп ҳәа» изхәыҧшуаз рҧа абџьар даҵагылоит ҳәа, иҳәоит аветеран.
Аибашьра ҟалаанӡа Ҭенго Гадлиа иҭаацәа нхон Мыркәыла ақыҭан. Арҧыс иаб Царбеи Гадлиа ахьыҧшымреи аҧсуа бызшәеи рызҵаарақәа ирызкыз аизарақәа иҽрылаирхәуан. Аҩнаҭаҿгьы ихәыҷқәа аҧсуара рылаиааӡон. Нас уамашәа ибатәума, дшыхәыҷыз аҧсадгьыл алахьынҵа зыӡбоз азҵаарақәа ртәы заҳауаз Ҭенго аибашьра ацара ахьигәаҕьыз. Арҧыс иқәра иӡон, аҩныҟа ддыргьежьыр ҳәа дшәаны иҳәаӡомызт шаҟа ихыҵҵәҟьоз. «Аполк аҧа» ҳәа сарҳәон схәыҷшьаны иҳәоит иара. Аҧсҭазаараҿы сара сзы зегьы ирхадароуп уанаҭахәу уахьаҭахәу аҭыҧ аҿы ахыҧхьамкра ҳәа азгәаиҭоит аветеран. Аибашьра хлымӡаахуп, уи агәалашәара бзиақәа ацӡам, ашьаарҵәыреи абзиеи еидкылашьа рымаӡам, еишьашәалаӡам, – иҳәоит аветеран. Аибашьра зегьы зыхганы зыҩныҟақәа рахь игьежьыз аветеранцәа зегьы реиҧш, Ҭенго Царбеи-иҧагьы уамак иаартны аибашьра алацәажәара иҭахӡам. Иара ицәыуадаҩуп рыӡбахә аҳәара ивыршьааз иҩызцәа.
Агәалашәарақәа сырхәыҽуеит, сдырцәажәом иҳәоит аибашьра адәаҿы зыҧсҭазаара ҿыхҵәаз иҩызцәа дырзааҭгыло. Урҭ дреиуан Леон иорден занашьоу, апоетесса, апублицист, ҩажәи бжьба шықәса ирҭагылаз Саида Делҧҳа. Аибашьцәа ҳгәы шьҭылхырц азы ажәеинраалақәа дҳазрыҧхьон, ашәақәа ҳзылҳәон.
«Ҳабџьар усгьы имаҷуп адәаҿы инҳажьуа ҳазҭада ҳәа дҳәазаны мацара, ахқәа шлывыҟьҟьоз иҭахаз рабџьар аалгон» – иҳәоит афырҧҳәызба дигәаларшәо аибашьҩы. Ажәыларақәа дырзааҭгыло, Ҭенго Гадлиа иҳәоит зегь раасҭа игәалашәараҿы ишаанхаз иара дызлаз агәыҧ «Зигзаг-2» Баслахә ала акәылӡтәы техника алганы Очамчыра аганахь ала ажәыларазы имҩаҧнагоз аҽазышәарақәа. Аҕацәа рснаиперцәа ҳганахь икылкааны ихысуан, ахқәа ҳақәыҧсон, ҧсеивгарак ҳарҭаӡомызт, усҟан ҳаибашьцәа рацәаҩны иҭахеит, – иҳәоит аветеран. – Мрагыларатәи аибашьцәа аӡәырҩы реиҧш, ҳаргьы афатәи ажәтәи ҳагын. Аҕацәа раасҭа акырынтә ҳаиҵан хыҧхьаӡарала, бџьарлагьы еиҳа ҳхьысҳан. Аха ҳара ҳгәы каҳаӡомыт, ҳхахьгьы иааҳгаӡомызт ҳаҵахар ауеит ҳәа. Хаҭала сара агәра ганы сыҟан ҳшаиааиуаз, аҧсуаа доуҳала зегьы ҳариааир ҳалшоит, – иҳәоит аветеран. Аиааира амш цәыббра ҩажәи жәаба Ҭенго Гадлиа даҧылеит аҭабиаҿы. Аӡәгьы иаҳзынкыломыз ҳалаҕырӡқәа, урҭ даҽакы еиҧшым цәаныррақәан, – иҳәоит иара. Ҭенго Царбеи-иҧа аибашьраан иааирҧшыз афырхаҵаразы ианашьан «Агәымшәаразы» амедал. Иахьа иҳамоуп ҳхы зқәаҳҵоз ахақәиҭра, иаҭаху уи амаҵ аура ауп. Исҭахуп еснагь аҭынчра ыҟазарц, уаҳа ахаан абџьар кны ҳаҧсадгьыл ахьчара ҳақәымшәарц, – иҳәоит аҧсадгьыл ахьчаҩ.
Елана Лашәриаҧҳа
