Иааины ҳашәхымс илагылоу 2023-тәи ашықәс аӡы иатәу ажьа еиқәаҵәа, мамзаргьы ацгәы иашықәсны иҧхьаӡоуп. Урҭ аҩбагьы аҭаацәара иатәу ҧстәқәоуп. Убри аҟнытә, ҳазҭало ашықәс ҭышәынтәаланы, иҭынчны имҩаҧысуеит ҳәа агәаанагара ыҟоуп. Китаитәи агороскоп излаҳәо ала, ари ашықәс зегьы реиҳа иманшәалоу шықәсхоит.

Ажьеи мамзаргьы ацгәи ирышықәсуп ҳәа хыхь иаҳҳәаз азы ҳазааҭгылоит уи зыхҟьаз ҳәа ирҳәо легендак. Уи излаҳәо ала, Мрагылартәи агороскоп анышьақәгылоз Будда жәаҩа ҧстәы рыҩнуҵҟа аицлабра мҩаҧигеит. Убасҟан ацәи абжьаси реиндаҭлара дагәыланахаланы дшахәаҧшуаз ҽеила изгәамҭеит, анаҩстәи иарбан ҧстәу ицо. Убри аахыс Мрагыларатәи ажәларқәа рҟны аҳәоуеиқәымшәарақәа ыҟоуп, ажьа акәу мамзаргьы ацгәы акәу ҳәа абжьас иашьҭанеиуа.

Ажьа иҭынчу, злеишәа бзиоу, згәы ааигәаны икыду, даара иҧшӡоу ҧстәуп. Уи агәы наҳмырхарц азы ҳазҭало ашықәс азы еиҕьуп аҧҟарақәа еиламгакәа ахныҟәгара. Ажьа бзиа иабаӡом ишәамкәа-изамкәа ашьаҿаҟаҵара, мамзаргьы аҭыӡшәа. Мрагыларатәи амзар излаҳәо ала, ари ашықәс ҳазегьы иаҳзаанагоит аҭынчреи аҭышәынтәалареи.

Иҟаҵатәузеи аманшәалараз ?

Зегьы раҧхьа иргыланы, ажьеи шәареи шәеиҩызцәахар шәҭахызар, шәахьыҟазаалакгьы амашәыр зхылҿиаарц зылшо ашьаҿақәа рыҟаҵара шәҽацәышәыхьча. Ашықәс Ҿыц аламҭалаз ирацәаны ишәыдыжәгал ажьа ашьҭахьтәи ашьапқәа ирықәгыланы, аҧхьатәи ашьапқәа шьҭыхны иахьаку асахьа хәыҷқәа. Уи аманшәалара аҩна­ҭахьы иаанагоит ҳәа ҧхьаӡоуп. Иара убасгьы  Ашықәс Ҿыц  ауха асааҭ ахыцқәа жәаҩа рҟны ианнеилак, аҩнаҭаҿы акры ахьышәфо аишәаҿы ажьа иазықәшәыргыл бзиа иабо аиларшәшәа. Аҩнаҭаҿы абеиара ыҟазарц азы ачанах ианышәҵа ауҭраҭых – аморковка, уи ачанах иаҵашәҵа абаз. Аҭаацәара иаламлац аҿар шәакәзар, ҳазҭало ашықәс азы шәынасыҧ шәҧыларц шәҭахызар, Ашықәс Ҿыц ауха иашәыркы ашьац ҧшшәы змоу ацәашьқәа быжьба. 

Ажьа аҟазшьа ҷыдақәа

Ажьа згәы ааигәаны икыду, ишәаҧырҳаҧуа ҧстәуп. Ииашаҵәҟьаны, ианшәалак агәы аанкыланы иҧсыр алшоит. Ажьа аҧара даара бзиа иабоит. Уи аҩада иҧоит метраки бжаки рҟынӡа, ганха ахәзар, хметрак. Адунеи аҟны ишьақәыргылан арекорд, зегьы реиҳа иауз ажьа алымҳақәа 80 см. иҟан.  Ажьа иара убасгьы иамоуп ҷыдарак. Уи ашьҭахьҟа имҧшуазаргьы уаҟа иҟоу зегьы абоит, избанзар аблақәа убас ишьақәгылоуп. Жьакәыр иара убасгьы алеишәа анарцәгьогьы ыҟоуп. Знык ауҭра аҟынӡа ианызнеи, ашықәсантәи анахандеи ҳәа акы ааннажьуам. Иара убасгьы ажьа ҿиоит даара ирласны. Ҳазҭало ашықәс азы аҧсуа жәлар аизҳара, аиҵыҵра анцәа ириҭааит!

Ишҧаҧылатәу ажьа?

Ажьа иҭынчу ҩнытә ҧстәуп. Убри аҟнытә Ашықәс Ҿыц иаҧылатәуп аҩны, ҭаацәашәала. Аҧштәқәа ракәзар, иааиуа ашықәс азы еиҳа азҿлымҳара рымоуп аиқәаҵәа, аиаҵәа, аҟаҧшь, ашкәакәа, ажәҩанҧшшәы, ашьацҧшшәы. Ашықәс Ҿыц ауха ауаҩы ишҽеилеиҳәаша атәы акәзар, ажьа ахӡыр­гара бзиа изымбо акоуп. Убри аҟнытә еиҕьуп ишәзыманшәалоу, шәцәа иаццо, ҧшшәык ала ишьақәгылоу амаҭәа шәшәызар.

Аҩны рхиазар еиҕьуп аҧсабара иарҿиаз амаҭәарқәа рыла.   Иара убасгьы зыҧсы ҭоу аҧсаӡ ажьа еиҳа еиҕьнашьоит ҳәа азгәаҭоуп. Убри аан ишәгәалаҳаршәоит, аҧсақәа изакәанымкәа рыхҵәара шыҟамло. Уи азы ақәнага шәшақәыршәахо.

Ажьа бзиа иабоит

Ашықәс Ҿыц ауха аишәачара шәырхиар шәылшоит ауҭраҭыхқәеи ашәыри рыла. Уи ажьа даара бзиа иабо фатәқәоуп. Акәацлыхқәа ракәзар, рацәак шәҽадшәымцалан. Ианамуӡах аҧсаатәқәа ма аҧсыӡ­ шәыфатәқәа рҟны шәхы иашәырхәар ауеит. Аныҳәа ауха зегьы реиҳа ихадоу фатәны иҧхьаӡоуп ашәыр иалху аиларшәшәа, мамзаргьы ашәырқәа ирылху ахаа-мыхаа.

Аҳамҭақәа ирзыҧшу шәзы

Ҳазҭало ажьа ашықәс азы иара еиҧш ихәымбыбылӡа иҟоу ахәмаргақәа, ахызақәа, ахчқәа уҳәа ҳамҭас иузгәакьоу рыҭара бзиоуп рҳәоит. Ахацәа шәакәзар, шәыҳәсахәыҷқәа ахамы рза­ахәара шәгәы иҭазар, ҳазҭало ашықәс азы еиҕьу ыҟам уи азы. 

Ш. Торчуа