Ацәыслампырқәа ракәзар, иааршазар аахыс адгьыл иҵоуп, жәаба-жәохә ҿахра зҭыҵуа чуанк аҵа аҟара анышә еиқәырчаҟә ижны еиқәырыԥсоит. Хныҟәгагас ирымоу аҵиаақәа рдацԥашә ԥшқарахқәа ирышьҭоуп.
Аха иҟазаап ҩ-шьапык зҵоу, ахы зхагылоу «ацәыслампырқәагьы». Урҭ зышьҭоу даҽакӡоуп. Ажәытәӡатәи анышәынҭрақәа, аҭоурыхтә баҟақәа, абаашқәа рыкәша-мыкәша жны, анышә иазымфац амаҭәарқәа ыҵхны, хәдула иҭиины амалрҳара хныҟәгагас иҟарҵеит. Аԥсны ахы-аҵыхәа асеиԥш иҟоу ахҭысқәа имаҷымкәа аҭыԥ рымоуп.
Абри аԥхьырҟәҟәаара иазкын Аԥыза-министр инапынҵақәа назыгӡо Владимир Делба ааигәа имҩаԥигаз аилацәажәара. Уи инаҵшьны иазгәеиҭеит абасеиԥш аус хәымгақәа ирҿу рганахьала административтә, ашьауӷатә хьырхәра шырымҽыӷтәу. Игәы иаланы иҳәеит ари аус зинла иахьырманшәалам иахҟьаны анышәжцәа Аԥсны аҭоурых-культуратә ҭынха аобиектқәа рахь рымҩа шаартхаз.
«Ҵабалтәи акультура абаҟақәа, Гиуенос, Маркәылатәи аиланхарҭа… Аамҭак азы абарҭ аҭоурых ҭыԥқәа рахь урҭ рымҩа рхала иаадыртит, азин рымаӡамкәа. Ҳаргьы иҳалымшеит уи аԥхьырҟәҟәаара», – иҳәеит Делба.
Абасала, хнырҳәышьа амамкәа аԥхасҭа ду аиулоит аԥсуа ҭҵаарадырра, аҭоурых-культуратә ҭынха ахьчаразы хықәкыла аусмҩаԥгатәқәа рыдкылара нап аркымзар.
Аԥыза-министр инапынҵақәа назыгӡо игәаанагарала анышәжцәа ирҿагыланы ақәԥара алҵшәа бзиақәа аанашьҭырц азы, раԥхьаӡа иргыланы азеиԥш концепциеи азинтә шьаҭеи аус рыдулатәуп.
Аҭоурых-культура ҭынха ахьчара Аҳәынҭқарратә усбарҭа аиҳабы Гарик Сангәлиа гәынамӡарала иазгәеиҭеит аусҳәарҭа аусура ишаԥырхагоу уи астатус акырынтә аԥсахра, аштаттә сианҵа, автотранспорт, абылтәы уҳәа ирымадоу апроблемақәа, араионқәа рҟны аспециалистцәа рыҟамзаара. Абри инаҷыдангьы, Аҳәынҭусбарҭа иамаӡам ахатәы хыбра, акультура Аминистрраҿы ирзалырхыз ҩ-уадак раамҷыдарахаз. «Ахсаалақәа еиҵыхны иахьықәаҳҵаша ҳамаӡам», – иациҵеит иара.
Аҩнуҵҟатәи аусқәа рминистр ихаҭыԥуаҩ инапынҵақәа назыгӡо Ҭенгиз Нарманиа иаҵишьит изакәанымкәа ажрақәа ишырхылҿиаауа аҭоурыхтә обиектқәа аԥхасҭа ду рыҭара, артефактқәа наунагӡа рцәыӡра, амилаҭтә культуреи аҭоурыхтә ҭынхеи аԥхасҭа ду шроуа. Абри аганахьала даара иуашәшәыроу ҭыԥқәоуп Аҟәа, Гагратәи Гәдоуҭатәи араионқәа, Афон Ҿыц, Кәыдры аиҩхаа.
«Агәҭынчымра ҷыда уаҩы изцәырнагоит ажәытәӡатәи ақалақь еиланхарҭақәа, аԥсыжырҭақәа рҭагылазаашьа, избанзар урҭ рҵакыра ҭбаауп, анеира уадаҩуп, еилоу акультуратә ҽыҭқәа рацәоуп. Амилициа аусзуҩцәа даара ирцәыуадаҩуп изакәанымкәа археологиатә усурақәа ирымадоу ахҭысқәа раарԥшра, раԥырҟәҟәаара. Иара убас, ҳасаб азутәуп иахьа уажәраанӡа обиектқәакгьы шыԥшаамыз, аҳәынҭқарра иахьчарц азы ашәҟәы ишҭагаламыз. Ари иаруадаҩуеит ас еиԥш иҟоу аусқәа ирццакны рхаҵгылара, раԥырҟәҟәаара», – иҳәеит иара.
Иара иааигаз аинформациала, Аԥсны аџьармыкьа еиқәаҵәаҿы изакәанымкәа рнапаҿы иҟалаз хазы игоу археологиатә маҭәарқәа рыхәԥса жәанызқь доллар рҟынӡа инаӡоит. Уахь иҵанакуеит ажәытәӡатәи аҽырԥшӡагақәа, аԥараҿырԥқәа, абџьар. Инықәырԥшшәа есышықәса маӡала иҵырхуа артефактқәа рхыԥхьаӡара наӡоит шәкыла, иара убас урҭ аҳәаанырцәтәи аукционқәа, Европеи Мрагыла Ааигәа атәылақәеи рҟны ианырҭиуа ахҭысқәагьы ыҟоуп.
Аԥсны изакәанымкәа ажрақәа ирызкуп административтә зинеилагарақәа Ркодекс ахәҭаҷ 88. Уи иазыԥхьагәанаҭауа административтә ҭакԥхықәра заҵәык ауп, Ашьауӷатә кодекс аҟны иҟаӡам ашьауӷатә ҭакԥхықәра шьақәзыргылауа аԥҟара.
Ҭенгиз Нарманиа иҳәеит Урыстәылатәи Афедерациаҿы изакәаным археологиатә жрақәа рганахьала амч шамоу ашьауӷатә кодекс ахәҭаҷ. Уи иазыԥхьагәанаҭоит хараԥсак аҳасабала миллионк мааҭ рҟынӡа рықәҵара, мамзаргьы фышықәса рҟынӡа ахақәиҭра рымхра.
Нарманиа еиҭеиҳәеит 2016, 2017 шықәсқәа рзы аҩнуҵҟатәи аусқәа Рминистррахь ишнеиз аҳәынҭқарратә сиаҿы иарбоу аҭоурых-культуратә ҭынха аобиектқәа рҟны изакәанымкәа археологиатә жрақәа рфактқәа ирызкыз ҩ-материалк. Аоперативтә усзуҩцәа иааныркылеит уи иаҿыз, ирымырхит артефактқәа, аус зларуаз амаругақәа, аха ашьауӷатә ҭакԥхықәра ирзақәмыршәеит азакәантә шьаҭа ахьыҟамыз азы.
Аҭоурыхтә ҭҵаарадыррақәа ркандидат, археолог, Аԥснытәи аҳәынҭуниверситет аҭоурыхтә факультет адекан Алик Габелиа иаҵишьит ахьмырхәра ишахырҿиаауа зегьы анажьра. Иара иазгәеиҭеит аҭоурых-культуратә ҭынха ахьчара Аҳәынҭусбарҭа аусуразы аҭагылазаашьа шаԥҵатәу. «Ауалафахәы аганахьала аҭагылазаашьа уадаҩуп», – идеилиркааит уи.
Акультура аминистр инапынҵақәа назыгӡо Динара Смыр илҳәеит уажәааигәа ҭелла адырраҭара шроуз, Ҟәланырхәа ақыҭан ахьы иалху амаҭәарқәа рыԥшааит ҳәа. Анышәжцәа хәыс иақәырҵеит ԥшьмилионк мааҭ, ус анакәымха артефактқәа мҩақәак ԥшааны ҳтәыла ишалырго. Смыр иазгәалҭеит раионцыԥхьаӡа ишаҭаху аҭоурыхтә баҟақәа иааиԥмырҟьаӡакәа ирхылаԥшлаша аусҳәарҭа специалистцәа.
«Аҟәа иҟоу аусбарҭа изалшаӡом ҳҳәынҭқарра ахы-аҵыхәа зегьы ахылаԥшра», – еихылшьалеит лара.
Апрокуратура хада апрокурор еиҳабы Давид Чагәаа инаҵшьны иазгәеиҭеит ашьауӷатә хьырхәра алагалара акырӡа зҵазкуа шьаҿаны ишыҟоу. «Сгәы иаанагоит, уи иахьа иҟоу аҭагылазаашьа ашҟа анырра ҟанаҵоит ҳәа. Иаарласны азакәанпроект Жәлар Реизараҿы ишрыдыркыло сақәгәыӷуеит», – иҳәеит иара.
Аԥыза-министр инапынҵақәа назыгӡо Владимир Делба рнапы ианиҵеит хымш рыҩнуҵҟала азакәан апроект еиқәыршәаны, Аԥсны Ахада ишҟа инаргарц жәлар Реизарахь ашьҭразы.
