Иҵабыргны, Аԥсны иалаҵәаны иҟоу анаркоманиатә чмазара, ашьцылара хырҵәага ҳаналацәажәо, зегь раԥхьа иургылоит ачымазаҩ иҭаацәара, дызлыҵыз, икәша-мыкәша иҟоу иҩызцәа. Аха ихаҭәаам аҭаацәарақәа, ма иманшәалам ирылҵыз роуп инаркоманцәоу зегьы ҳәа ҳазҳәом.
Дарбан ану, мамзаргьы дарбан абу зыхшара ашьцылара бааԥс даанахәарц зҭаху.
Абри атема алацәажәараз ҳара ҳамҩахыҵит анаркодиспансер ашҟа. Уи напхгара азҭо, аҳақьым хада Ирма Константин-иԥҳа Ануа 20 шықәса ҵуеит абраҟа ачымазцәа лыдылкылоижьҭеи.
Ишԥаҟоу сынтәатәи шәусура, еиҳаума, мамзаргьы имаҷхама анаркотикатә маҭәашьарқәа здызкыло аҿар рхыԥхьаӡара?
Сынтәа еиҵахеит ҳәа ҳазҳәом. Иазгәаҭатәуп анаркотик маҭәашьарқәа здызкыло зегьы ҳара ҳашҟа ишымааиуа. Ахәышәтәырҭахь иаднагало, ма ӷәӷәала аԥырхага знаҭаз роуп, урҭ рҭаацәа, ма дара рҩызак дрыцны иааиуеит. Иҟоуп Аԥсны анҭыҵ аҽыхәшәтәра иахысхьоугьы ҳара ҳахь ианааиуа.
Аӡәгьы изы имаӡаӡам ҳтәылауаа имаҷҩымкәа Қырҭтәылаҟа ҽыхәшәтәра ишцо. Ҳара иҳаҵанакуа ачымазцәагьы уахь ицоит. Еиҳарак уахь рцара мзызс иамоу: Қырҭтәыла иҟоуп аметадонтә программа.
–Иҟоуп агәаанагара, уаҟа еиҳа зхаҭабзиара ҳараку ахәшәқәа рыла Американтә еиқәдыршәоит ҳәа, иабанӡаиашоу?
– Мап, анаркоманцәа злархәшәтәуа зегьынџьара акоуп, асхема еиԥшуп, аус злоу ачымазаҩ ихы шымҩаԥиго ауп. Аҳақьым идыргало ахәышәтәра анаҩс, иара дахысуеит ареабилитациа, уи аан аҭакԥхықәра зегьы рхы иадырҵозароуп: аҳақьым, аҭаацәа, ачымазаҩ икәша-мыкәша иҟоу зегьы. Џьоукы «атаблеткақәа роуп исыдыскыло, сара снаркоманӡам» ҳәа рҭаацәа ржьоит… Ус ҟалашьа амаӡам, уи еиҳагьы еицәоуп, сара исҳәарц сҭахӡам агәырҟаҵарахь ииасааит ҳәа, исҭаху – аҩбагьы еиԥшуп, ҽеирахь укылыргом.
–Ари апроблема ыҟоуп атәылақәа зегьы рҿы, аха Аԥсны зламаҷу ала, иалымшаӡои анаркотикатә маҭәашьарқәа аазго раанкылара?
–Издызкыло, иаазхәо ыҟамзар аагарагьы иаҟәымҵуаз. Џьоукы-џьоукы аҭаацәа рхәыҷқәа рчымазара, аҳәынҭқарра, рыкәша-мыкәша иҟоу зегьы ирхарартәуеит, уи ус акәӡам. Ачымазаҩ иалыргаразы зегьы рыжәҩа еибыҭазароуп, аҳақьым, аҭаацәа, аҩызцәа, иахьеи-уахеи дзыҿцаауа.
Ҳара аҳәынҭқарра аиҳабыра ахәышәтәырҭа ҳзыҟарҵеит, агәабзиарахьчара Аминистрра хәшәыла иҳацхраауеит. Ҵыԥх аремонт ҳара ҳамчала иҟаҳҵеит, абар шьҭа жәашықәса ҵуеит ҳхала, ҳхатәы мчала ачымазцәа ҳадаҳкылоижьҭеи, – лҳәеит Ирма Ануа.
Аҳақьым хада иҳалҳәеит иара убас анаркодиспансер аҿы иҭагало ачымазцәа рхыԥхьаӡара 2023 шықәса рзы ишынаӡо 2910-ҩык рҿынӡа. Урҭ рахьтә 1126-ҩык анаркотикатә маҭәашьарқәа здызкыло, хҩык аҳәса. 1784–ҩык арыжәтә здызкыло– 37-ҩык аҳәсеи.
Аԥсны зегь реиҳа рхы иадырхәо анаркотикатә маҭәашьарқәоуп ҳәа иԥхьаӡатәуп аметадони амефедрони. Урҭ араҟа аԥҭекақәа рҿы уаҩы иоуӡом, атаблеткақәа ракәзар, Урыстәылантәи иааргоит. Издызкыло ргәабзиара ааха ӷәӷәа азнауеит, анервтә система иаԥырхагахоит, адепрессиа, ашәара бааԥсыла ирызнарҵысуеит, ауаҩы зыԥсихика еилагоу иакәны дҟанаҵоит, уи ихәшәтәразы шықәсыла аамҭа аҭахуп, ҳәа азгәалҭеит Ирма Ануа.
–Аҵыхәтәантәи ашықәсқәа рзы ашколқәра иаҵанакуа аҿар ҳа ҳҿы иҭагалаӡам, ус анаҳҳәа урҭ зегьы цқьоуп ҳәа ҳзыҳәом, аха ҳашҟа иаанамгеит. Урҭгьы хымԥада ахылаԥшра ду рыҭалатәуп, – абас ихлыркәшеит аҳақьым хада ҳаиҿцәажәара.
Аҩнуҵҟатәи амчрақәа ракәзар, лассы-лассы иааныркылоит анаркотикатә маҭәашьарқәа Аԥсныҟа иҭазгало ацәгьоуцәа, аха ҳара ҳҿар, ҷыдала шәнызқь инамӡо амилаҭ ашәарҭара ду иҭагылоуп, иҟамлац мчыбжьыкгьы анаркотик адкылара иахҟьаны ҳаҷкәынцәа рыԥсӡы анымааҩуа, аинтернет даҟьа «Ашәаџьҳәара» гәыҭшьаагахеит ҳара ҳзы. Ҳмилаҭ ҵызшәаауа ари ачымазара бааԥсы аанызкылода? Аԥсны хәыҷӡа абри аҩыза аҿкы азыхгарыма, изаиааирыма? Иқәаҳцаз ҳаӷацәа Аԥсны дгьыл рҭахын аԥсуа ида, иахьа ҳхала ҳанаԥшәымаха иаҳԥырхагада? Ҳҿар анымӷьаца ҳхақәиҭра ззаҳҭахыда? Ирацәоуп азҵаарақәа, аха аҭак – гәыжьжьагоуп, аԥсҭҳәақәа ахарԥоуп. Аԥсуаа еснагь Анцәа дрыцын, иахьагьы ҳиҳәап зегь збарҭоу, зегь зымчу абри атрагедиа ҳалигарц. Џьоукы ирҳәашт «аӡы иагоз анцәа, анцәа аниҳәа, анцәагьы дыбзиоуп, аха унапы ҟьа» ҳәа, анапҟьарагьы ҳагым, аха аӡыхәашь амҽхак арҭбааӡеит...
Наира Сабекиа
