Аԥсабара ашьақәгылазаашьатә еибаркыра инақәыршәаны ауаҩы иҟаиҵарц илшо зегьы иреиҵоуп – раԥхьа инаргыланы ихаҭареи иҭаацәеи реиқәырхареи рхылаԥшреи. Анаҩс, иақәнагоу алшара ԥсабарала илазар, ижәлари иԥсадгьыли рмышхәбзазара иазикыр илшоит. Иҵегь иҵаулоу, баҩхатәратә кәицқәак иныруазар, шәышықәсала, ижәлар гәакьеи иԥсадгьыли мацара ракәымкәа, егьырҭ адунеи ажәларқәагьы ирыхәаша аԥиҵар ҟалоит.
Убас, аамҭа егьа аҽеиҭанакыргьы зтематикеи зидеиатә хшыҩҵакқәеи еицамкуа, адунеи акыр ажәларқәа рхатәы бызшәала, гәахәарыла изыԥхьо, аԥсҭазаараҿы ихадароу аҳәоуеиқәшәареи , ауаҩреи, абзиабареи шракәу аԥхьаҩ изназго аепикатә ҩымҭа хатәрақәа «Власть и Слава», «Суть дела», «Почетныи консул» уҳәа жәпакы равтор, еицырдыруа англыз шәҟәыҩҩы, ажурналит, Аԥсны иаҭаахьаз Генри Грем Грин диижьҭеи 120 ш. ҵуеит сынтәа.
Аамҭа иқәнаргылоз азҵаарақәа рнаҩсангьы, хаҭала дшазхәыцуаз, хатәы ԥсабарадкылашьала ауаа рҟазшьақәеи, рхәыцрақәеи, рыҩнуҵҟатә ԥсихологиеи аазырԥшуаз Генри Грин аҭыԥантәи аколлеџь аҟны иҵара анхиркәша, ажәа агәбылра ԥсабарала иахьицааиуаз инамаданы, аусура далагоит усҟантәи аамҭала апериодикатә ҭыжьымҭақәа рахьтә зыҩаӡара ҳаракыз ажурнал «Нотингем Джорнэл» аредакциаҿы журналистс, анаҩс аштат иалам корреспондентс агазеҭ «Таимс» аҟны.
Генри Грем Грин иԥшәма Клоетта Ивон дицны, Асовет Еидгыла ашәҟәыҩҩцәа аҳәаанырцәтәи реимадарақәа рзы акомиссиа аусура аҳәаақәа ирҭагӡаны, 1986 ш. сентиабр мзазы, аиҭагаҩ Т.А. Кудриавцева дырҩызаны Аԥсны иаҭааит. Араҟа рыҟазаара ҩымш ирылагӡаны урҭ идырбан аҳҭны-қалақь Аҟәа аҩнуҵҟеиԥш, уи акәша-мыкәшатәи аԥшӡарақәеи аҭоурыхтә ҭыԥқәеи акыр: атерапиеи апатологиеи Аҟәатәи рԥышәарҭатә институт, даара изыршанхаз Афонҿыцтәи аҳаԥы уҳәа убас иҵегьы. Ашәҟәыҩҩцәа Реидгылаҟны имҩаԥысит, аԥсуа милаҭтә сахьажәа арҿиаҩцәа – Б. Шьынқәба, Ал. Гогәуа, Ал. Џьонуа, Џь. Аҳәба, Н. Кәыҵниа, Ш. Ҳашыг, Т. Аџьба уҳәа злахәыз, англыз шәҟәыҩҩы аԥсуа сахьаркыратә литература аҭагылазаашьеи аҿиара апроблемақәеи зҿлымҳара ҳаракыла иахьеиликааз аиԥылара.
Грем Грин Аԥсны иҟазаара аамҭа кьаҿ иалагӡаны даҭааит, гәахәа дусгьы иҟаиҵеит аԥсуа доуҳа ауасхыршьҭаҵаҩ Дырмит Гәлиа иҩны-музеи. Уи уаҟа Жәлар рпоет иԥҳа Татиана Дырмит иԥҳа длыҿцәажәеит, анаҩс амузеи иаҭаауа асасцәа рақәҿҭрашәҟәаҿы анҵамҭа ҟаиҵеит: «Сара даара аразҟы сыман ҳәа исыԥхьаӡоит зыуаажәлар рзы аихьӡара ҳаракӡақәа зылшаз иҩны аҭаара ахьсаҭәашьахаз. Алитература адунеи аҟны ари ахыбра даара иуникалтәу ҳәа иуԥхьаӡашақәа ируакуп. Араҟа сыҟазаара, сыбла иабаз даҽазныкгьы агәра снаргеит, Аԥсны адоуҳатә культура аиҷаҳара, ахӡыӡаара акырӡа шаҵанакуа азы» ҳәа.
1912 ш. рзы иргылаз, иара убри ашықәс инаркны, аԥсуа литература ашьаҭаркҩы, арккаҩы, «Сара саԥсыуоуп» ҳәа аԥсуа бжьы адунеи иахыҵәартә зылшамҭа шьардоу Дырмит Есыф-иԥа иԥсҭазаара далҵаанӡа иҭаацәеи иареи ахьынхоз аҩны, Генри Грем Грин инаҩсгьы Англиантә иаҭаахьан: «Амузеи даараӡа аинтерес аҵоуп, ибзиангьы еиҿкаауп. Ҳара иҳаҳаит Гәлиа иӡбахә, уи аԥсуа бызшәазы илшамҭақәа. Араҟа зегьы ҳгәы иақәшәеит», мамзаргьы, «Изакәытә ҩны хазыноузеи, изакә ҭоурыхузеи иақәу ауаҩ ду игәалашәара! Агәыҳалалреи апатуқәҵареи рыхә ҳшьоит» ҳәа 1982-83 шықәсқәа раан анҵамҭақәа аанзыжьыз англыз уаажәларратә усзуҩцәа Стефан Робертси Гремс Хиуси.
Сынтәа 50 шықәса зхыҵуа аԥсуа жәлар рдоуҳа адацқәа иахьырхыҵхырҭоу, Жәлар рпоет иҩны-амузеи аҭааҩцәа – ҳџьынџьуаа ракәыз, харантәи асасцәа ракәыз ахаан иагны иҟамлац. Еицырдыруа аурыс шәҟәыҩҩы Константин Симонов ишиҳәаз еиԥш: «Ари аҩны ҳтәылахь уаҩ дызланеиуа шәык иаҩызоуп».
Ахра Анқәаб
