Активтә фаза амш аҽны ажәҩан ихын арра-аҳаиртә мчқәа рахь иаҵанакуа аибашьыгатә вертолиотқәеи аҳаирпланқәеи.
Бабышьра иҟоу аҳаир баӷәазаҿы ҳаннеи, аԥырҩцәа рҽааидкыланы «рмашьынақәа» рахь рҿынархон. «Ҳанааилак, ҳаицәажәап» - ҿааиҭит заанаҵы сҽызмаздахьаз аԥырҩы Аинар Оҭырба, «уажәы акагьы ҭышәымхын, иҟалаӡом» ҳәа ҳгәаҳҽанҵаны. Ҳаргьы ҿымҭ ҳаагылеит, харантәи ҳарзыԥшуа. Аҽны Лыхнашҭа аныҳәа ыҟан. Нас излеилаҳкааз ала, аԥырҩцәа Аԥсны ахы-аҵыхәа аҟынтә ауаа ахьеизоз ирхыԥрааны иаар акәын. Аҳаирпланқәа хын ҩынҩажәа минуҭ инарыцны, изныкымкәа аҳаирбаӷәазаҿы иаҳхыԥрааит. Руакгьы «ааҳаиҽырбеит», ҟазарыла инанагӡеит «ауалыр» ҳәа изышьҭоу амаана. Аԥырыҩцәа лассы-лассы адгьыл аҿы иҟаз аимадаҩцәа рыҽрымардон, рыдҵа анагӡашьа еиҭарҳәон.
«Иахьатәи аԥырра шьҭа итрадицианы иҟалеит. Хышықәсоуп Анцәа имчала Лыхнашҭа ҳахыԥраауеижьҭеи. Аха, зегь реиҳа ҳаззыԥшу аныҳәақәа иреиуоуп Аиааира амш. Аҳаирпланқәа иҳамоу зегьы уи амш аҽны иҵԥраауеит. Сынтәа авертолиотқәа роуп аҳауа иалаз, аҳаирпланқәа амшцәгьа иахҟьаны изымԥырӡеит», - еиҭеиҳәоит Аинар Оҭырба. Иара иахьатәи аԥырраҿы даԥхьагылаҩын.
Аԥырыҩцәа ашьыжь ишааилак, аҳақьым игәеиҭоит. Уи ашьҭахь шьыжьхьа инацҳаны, аиҳабацәеи атехникцәеи ражәахәқәа ирзыӡырҩны, доусы рҳаирпланқәа рахь инеиуеит. Иахьа ҩ-ҳаирпланк шьҭыԥрааит. Аинар акы ихала дҭатәан. Егьи ҩыџьа авиаторцәа ақәтәан. Аԥырыҩцәа иҭыҵцыԥхьаӡа еиуеиԥшым адҵақәа нарыгӡоит, зны аполигон аҿы рԥышәа еиздырҳауеит, зны апилотажқәа нарыгӡоит, аҳәаақәа хылаԥшра арҭоит. Ари уахынла, ҽынла, амш аныцәгьоугьы, ианыбзиоугьы.
«Аԥырҩы изанааҭ убыс иҟоуп, хашҭшьа амаӡам, аха еснагь уҽазыҟауҵароуп. Мчыбжьык ԥшьымш еиҵамкәа ҳԥыруазароуп, иага аԥышәа ҳамазаргьы», - иҳәоит Аинар. Иара жәаа шықәса анихыҵуаз аԥырра далагеит. Иахьа 34 шықәса дырҭагылоуп. Шәықәсык бжьамыжькәа ари аамҭа зегьы аԥырра даҿуп. Аашә сааҭ еиҳаны дԥырхьеит. Аҳаирплан ажәҩан ахь ихеигалахьеит зқьи хышәынтә.
Изанааҭ шалихыз азы азҵаара аҭак ҟаҵо, Аинар иаҳзеиҭеиҳәеит: Аԥсны аџьынџьтәылатә еибашьра анцоз жәеиза мзы ихыҵуан. Иаб аибашьра ацәаҳәа аҟынтә зны аҩны данааи, иҷкәын напыла иирбеит аҳаирплан аԥрышьа. Уи ахҭыс лассы-лассы аб иҷкәын изеиҭеиҳәалон, даныҩеидас, аԥырра дазҿлымҳахо далагеит. «Иахьа уажәраанӡа сызҿу аус пату сзақәуп. Даҽа 50 шықәса агәабзиара Анцәа исаҭәеишьар, икасыжьӡом», - иҳәоит Аинар изанааҭ дазгәдуны.
Арԥыс Афонтәи абжьаратә школ даналга, Краснодар Иреиҳаӡоу авиациатә институт дҭалеит. Уаҟоуп Урыстәыла зегьы аҟынтә арратә ҳаирпланқәа рықәтәашьа ахьыддырҵо. Ахԥатәи акурс инаркны аԥырра далагеит. 2013 шықәса рзы иҵара далганы Аԥсныҟа дхынҳәуеит. «Ари азанааҭ убыс иҟоуп, аҟыбаҩ ҷыда араҟа процент заҵәык ауп иаҭаху, егьи зегьы усуроуп. Угәы, ухы, уԥсы зегьы узанааҭ иазушьҭыроуп, мамзар уҭанархоит. Унадыххыланы, амашьына еиԥш исҵоит ҳәа уаналага, хара узнеиӡом. Зегьы здыруеит ҳәа ухы ианазуҳәа, уаҟыҵыр еиҳа еиӷьуп», - иазгәеиҭоит аԥырҩы ҳаицәажәараҿы.
Аинар даԥшәымоуп аибашьыгатә ҳаирплан - L-39, даҽакала «Альбатрос» ҳәа иашьҭоуп. Иара Чехьиа иҭрыжьит, уи арҵаратә ҳаирплануп. Иҟам атәылақәа уи змам. Ахы бзианы иаанарԥшхьеит, Аинар аԥрышьа иаралоуп излаиҵоз. Ахәбатәи акурс аҿы Ми-29 ахь дыиаргеит. Аибашьыгатә ҳаирпланқәа ҩба-ҩбала иҭыҵуеит, акы адҵа нанагӡоит, егьи уи ахьчоит. Аҽнытәи аԥырраҿы Аинар «иҵыхәа» ихьчон Ҭемыр Ԥачлиа. Аҷкәынцәа еиҩызцәа бзиоуп, рыгәра еибагоит, аусура анҭыҵгьы еицуп.
«Иҿысҵааз рацәоуп, ҩыџьа шәанеицыԥыруа доусы иду аҭакԥхықәра атәы удыруазароуп. Сара арра-транспорттә авиациа азанааҭ ала аҵара сҵон. Уаатәи сыԥырреи араатәи узеиҿырԥшӡом. Араҟа аԥсабара даара иԥшӡоуп, уи шәхала ишәбаратәы шәыҟоуп иҭаҳгало авидеоқәа рыла», - иҳәоит Ҭемыр.
«Pilot_apsny» ҳәа хьӡыс измоу асоциалтә ҳаҿы иҟоу адаҟьа – аԥсуа авиаторцәа еицәажәаны иаԥшьыргаз акоуп. Уаҟа дара иркьыԥхьуеит ажәҩан ианху аамҭазы иҭырхуа, адаҟьа хышықәса ахыҵуеит, иахьазы 4500 анапаҵыҩцәа рымоуп. «Аԥырҩы изанааҭ иазхьаԥшуа маҷхазшәа ҳбеит.
Изызҳауа аҿар авидеонҵамҭақәа ирыхәаԥшны ргәы азцартә еиԥш иазаҳаӡбеит. Рыхшыҩ азырышьҭыр ҳҭахуп. Уи ауп адаҟьа зеиҿаҳкаазгьы. Згәы иаахәо рацәаҩуп. Иҟоуп исыҳәо, ҳарԥыр ҳәа. Аха, ари ала аҳауа уалаларцаз, угәы бзиазароуп, амашьына еиԥш унақәтәаны узцаӡом. Ара агәымшәара аҭахуп, агәабзиара аганахьала «гракгьы» умамзароуп», - иҳаилиркаауеит Аинар. Уи ауп аԥырыҩцәа есышьыжь аҳақьым изгәеиҭогьы, уи адагьы лассы-лассы акомиссиа иахысуеит.
«Уажәы ачарақәа рацәахеит. Узхара ыфаны, ижәны, укәашаны адырҩаҽны ари узақәтәаӡом. Фырџьанк иадымхаргьы иужәызар, хымш рышьҭахь ауп ажәҩан ахь ахалара азин анурҭо. Аа-сааҭк еиҵамкәа уцәазароуп. Уажә хьшәашәароуп азы, ашьыжь ааба-жәба рзы ҳԥыруеит. Ианшоуроу, асааҭ хԥа рзы ҳгыланы, ԥшьба рзы ара ҳҽаармазеины, ажәҩан ҳалалоит. Ашоура атехника иазеицәоуп», - еиҭеиҳәоит аԥырҩы. Арра-ҳаиртә мчқәа аԥырыҩцәа рымацара рыла изышьақәгылом. Араҟа аус руеит, анџьнырцәа, амеханикцәа, аимадаҩцәа. Урҭ зегьы рыда адҵа нагӡашьа амам. Доусы рус рдыруеит. Аҳаирпланқәа ахьыӡ ҷыда рымоуп. Аԥырыҩцәа урҭ ӡырыргаӡом, имаӡоуп. Урҭ здыруа дара заҵәык роуп.
«Аԥсы ҭоушәа ҳацәажәоит еснагь. Иара иалшои, уара иулшои еицыҟаҵатәуп, иара иалшо аҵкыс иҟауҵоит ҳәа уалагар, уҭанархоит. Абарҭ иамоу амҵәыжәҩақәа уара иутәызшәа уԥыруазароуп. Ари еибашьыгатә ҳаирплануп. Ганк мацара 32 ракета акуеит, мамзаргьы арҭҟәацгақәа шьҭухар алшоит. Ианаҭаххо аамҭазы ҳаԥсадгьыл ахьчара ҳазыхиоуп», - иҳәоит Аинар.
Иара аҿар ралԥшаара иазку акомиссиа далоуп. Иҳәоит, Урыстәылаҟа аҵарахьы имаҷымкәа ишырышьҭхьоу арԥарцәа, аха ргәамбзиара иахҟьаны, ихынҳәыз ыҟоуп. Аинар иҩызцәеи иареи аҿар ирзыԥшуп, абжьгарак аҳасабала ираиҳәоугьы абри ауп: «Ари аус иԥсы зегьы ахҭнимҵар ада ԥсыхәа ыҟам. Уи заҳаны иаҟәыҵхьоугьы рацәоуп, ари азанааҭ амц ацымзароуп. Ухы анужьа, хара узцаӡом. Ес-ҳаԥырра нас адгьыл аҿы еилҳаргоит. Ҳагхақәа еибаҳҳәоит, уи ацәыԥхашьара аҭахӡам. Атехника аҳауа ишалоу ак анахьуа ухы шымҩаԥгатәу, аҳаирплан узыхьчо, мамзаргьы уи аҩыза алшара шьҭа иумаму аилкааразы еимгеимцарак ауп иҟоу. Ианаамҭоу ианузыҟамҵа, уҭахоит. Ианамуӡах, утехника ауаа ирықәымҳарцаз, ашьхарахь ма амшынахь икажьтәуп. Уи еснагь ҳазыхиоуп ҳара, ҳацәшәаӡом. Аха, ус еиԥш аҭагылазаашьа Ҳазшаз иаҳҟәигартә еиԥш ҳиҳәоит. Ажәҩан алԥха рымазааит иԥыруа зегьы», - иҳәоит Аинар.
Аинар Отырба аԥырра азанааҭ аналихуаз, иаб ида аӡәгьы дивамгылеит. «Сан лылаӷырӡ сҭаҷкәым иаҟаран, аха саб иажәақәа, сгәы дырӷәӷәон. Илшоз зегьы сзыҟаиҵеит. Иԥсы ахьынӡаҭаз сшыԥыруаз ибеит. Аҩны санахыԥраауаз игәы иаахәон. Иахьа сԥыруазу сымԥыруазу сыла данхыԥшылалак идыруан. Схәыҷқәа ари азанааҭ рҭаххар, срыцхраауеит саб еиԥш», - иҳәоит аԥырҩы. Иара игәалашәоит, аԥыррахь днарышьҭаанӡа, апарашиутла дыԥар акәын, ҳәарада, Аинар дшәон. 17 шықәса ракәын усҟан ихыҵуаз, аха уи аиҳа иԥхаишьоз, абри аԥсуа дызмыԥаӡеит ҳәа ихырҳәаар ҳәа акәын, иахьа иара 15-нтә еиҳаны дыԥахьеит.
Аинар ажәҩан данху шьауардынҵас ихы ибоит. Хыхьынтәи изаатуа ҳаԥсадгьыл аԥшӡара далаԥшыцыԥхьаӡа ари азанааҭ акәымкәа, даҽак ахьалсымхыз Анцәа иџьшьоуп ҳәа ихы иазиҳәоит. Ашәара акәзар еснагь ицуп, аха уи аиааишьа идыруеит.
Альбина Жьиба